Simsa Lam, Kahtalik Nawku Hpung A Shawa Hte Seng Ai Sharin Shaga Ai Tara

Shawa hte seng nna Kahtawlik Nawku Hpung sharin shaga ai tara mali nga ai:

1. Shinggyim masha a sari sadang tara
2. Yawng a matu mai kaja ai tara
3. Garum shingtau bawngring ai tara hte
4. Kahkyin gumdin ai, langai sha re ai, ngu ai tara, ni rai nga ai.

Ndai tara mali hte shinggyim hpawng hpe ram daw hkum tsup ai hku machye machang jaw lu ai, shinggyim hpawng a mabyin hpe teng ai hku myit yu lu nga ai. Ndai tara ni hpe anhte hpa majaw lang ai kun?  Akyu shajawn jai lang na htap htuk ai majaw re. Lahkawng ngu na hta, ndai tara ni gaw Hkristan makam kaw na pru wa ai hte myit yu mang yu na lam hpe shaleng ya ai majaw re. Karai Kasang a tara lam hpe hkan nang mayu ai wa kadai raitim, Karai Kasang hte htingbu wa hpe tsaw ra, ra ai ngu ai kaba htum tara kanu hpe hkan shatup ra ai. Dai ni na ten hta, Hkristan hpung masha ni shawa hte seng ai manghkang law law hpe hkrum katut nga ma ai. Dai manghkang ni gaw masha langai hte langai a lapran, wuhpung shada a lapran, mungdan ni a lapran hta byin nga ai. Kahtawlik Nawku Hpung a shawa hte seng ai sharin shaga ai lam ni gaw, kadai gaw teng ai, gara gaw akyu rawng ai,  ngu ai hpe tsun dan ya ai tara rai nga ai.

Lahta e tang madun lai wa sai Tara mali gaw shada da matut mahkai nga ai. Langai mi hpe sha la na, langai hte langai shada adawt hkat na ngu ai lam n mai byin ai. Dai ni yawng hpe rau jai lang jang sha, shawa hte seng ai lam hpe sung sung chye na re. Ga shadawn, “dinghku” ngu ai gaw shawa mabyin langai mi rai nna manu dan nga ai, dai hpe makawp maga ging nga ai; dai kata e shinggyim masha ni gaw shanhte a masha sari sadang hpe sharawt jat lu ai. Dinghku gaw tatut hta shi hkrai shi kahkyin gumdin nga chyalu rai nga ai. Raitim, dinghku langai gaw kaga ni hte kahkyin gumdin na naw ra nga ai, hpa majaw nga jang, shinggan na madi shadaw ai lam n nga jang, yawng a kaja ai hta n shang lawm lu ai.   Dinghku hpe garum ai hta, grau tsaw ai ahkaw ahkang lu ai ni gaw dinghku kanu yan kawa rai nga ai, shan hkrai galaw lu ai lam hpe kaga masha ni n mai la kau ya ai, ga shadawn, ma ni hpe shangai shaprat bau kaba ai zawn re ai lam hpe ngu mayu ai.

            Shinggyim masha tai ai ngu ai gaw, tinang a hkum hte seng ai lit shawa hte seng ai lit hpe la ai ngu ai lachyum re. Kadai raitimung shawa masha shada n matut mahkai nna nga na n mai byin ai. Karai Kasang hte htingbu wa hpe tsaw ra ai tara kaw nna, Hkristan ni hta masha ni hpe garum na tara nga ai, yawng a matu kaja na hpe galaw ra ai, masha shagu sari sadang hte jet ai shinggyim masha  prat hta nga lu na matu garum ra ai, shawa hpawng ni hte wuhpung wuhpawng ni a kata e nga chyalu ahkaw ahkang ni hpe makawp maga ra nga ai ngu mayu ai re.

            Dai rai yang “Yawng a matu kaja ai” ngu ai gaw hpa lachyum rai ta?  Vatican Zuphpawng II hta tsun da ai gaw, yawng a matu kaja ai ngu ai gaw “shawa wuhpung wuhpawng hte tingkyeng masha ni gaw shanhte a hkum tsup wa na hpe galaw la lu ai shawa prat masa re” nga ai (GS 26). Tingkyeng masha a yaw shada ai gaw kaja ai hpe galaw na matu re. Shawa a yaw shada ai gaw yawng kaja na matu re. “Kaja wa nga jang, yawng a matu kaja ai, ngu ai gaw, shawa masha ni a lailen kaja ai hpe tsun ai re”(Compendium of Social Doctrine 164). Yawng a matu kaja ai ngu ai gaw shinggyim masha yawng hte shinggyim masha myit masin hkum hkrang yawng kaja ai hpe ngu mayu ai.

Yawng a matu kaja na ngu ai hta, Asuya bungli masa kaja ra ai, dai gaw mungdan a uphkang ritkawp tara hta lawm ai. Shingra tara masa hte maren kan bau lu na lam nga ra ai. Ndai masa hta, malu masha, nga shara, hkam ja lam, bungli hte hpaji sharin la lu ra ai. Wanglu wanglang myit na, hpawng de na hte makam masham hkap la na ahkaw ahkang nga ra ai. Ndai ni gaw mungkan shinggyim masha a ahkaw ahkang ni re.

          Shinggyim masha shagu hte wuhpung wuhpawng shagu myit ra ai lam ni gaw tara shang ai lam ni rai nga ai. “Yawng a matu kaja ai” hpe ra sharawng ai gaw tinang tingkyeng ra ai hta jan nna myit yu ya ai lam re. Anhte gaw masha yawng a matu kaja ai hta myit lawm ra ai. Mungkan ga a kaja ai arai ni gaw, tinang ra kadawn nga ai lam hpe ntsun shapraw lu ai, nsen n pru ai ni, atsam n nga ai ni a matu mung lawm nga ai. Bai nna, lama wa masha shagu gaw tinang a matu sha myit ai rai jang, yawng hte gasat ai majan nga wa na. Gara hku raitim, yawng a matu kaja ai ngu ai hta, shinggyim masha yawng a arung arai, shing n rai, shinggan rai ni sha n-ga; shinggyim masha hpe jahkum shatsup ai rai ni mung lawm ai. Dai majaw wenyi hte seng ai kaja ai rai ni mung, yawng a matu kaja ai a daw a chyen rai nga ai. Shinggyim masha sak hkrung na matu hpa hpe mung n mai ngam kau da ai hpe myit dum ra ai.

Ya matut nna, yawng a matu mai kaja ai lam myit ya ra ai matsun maroi ga ni hpe madat yu ga.

Yawng hte seng ai kaja ai lam hte matut mahkai ai lam n nga mat  wa ai gaw, kaja ai masha tai na matu n mai byin ai nga nna Sanpra ai. St. Thomas Aquinas tsun shana lai wa sai. Summa theologiae I-II, q.92 a.1 ad 3

Kaja ai hte n kaja ai hpe garan ai sumri gaw shinggyim masha shagu a salum hpe ga garan ya ai. Kadai wa mi madu a salum hpe ga mayu na ta?  Nga nna simsa lam shagrau kumhpa lu ai Russia  laili laika sara wa Aleksandr Solzhenitsyn (1918-2008), hta tsun shana lai wa sai.

Russian winner of the Nobel Prize for Literature

     Tara Jahprang 6:5 “Na a Karai Kasang hpe, na a myit masin mahkra hte, na a kraw lawang mahka hte, na a n-gun lagaw mahkra hte tsaw ra nga u”  Jaw Jau 19:18 “Na a htingbu wa hpe na a hkum hte maren nang tsaw ra lu na ndai”, ngu ai ndai tara lahkawng yan gaw kaba htum ai tsaw ra ai tara kanu rai nga ai.

     A sharawng shara kahkyin gumdin na the, shinggyim masha ni hpe lailen kaja ai  sut masa hte ja gumhpraw garum na hpe ngai shadut mayu ai, nga nna Wa Sarabyin Pope Francis,  EG 58 Evangeli Gaudium laika No. 58 hta tsun shana da sai.

  Tinang hkum hpe tinang hpaji n jaw lu ai masha law law gaw kaga masha ni hpe hpaji jaw nga ma ai. Shanhte gaw kaja ai lam ni hpe sharin nna mungga htawn ma ai raitim, shahte hkum nan gaw dai hpe n kam hkan galaw ma ai, nga nna Francik myu sha laika ka sarawa Chrétien De Troyes gaw 1190 ning hta tsun shana lai wa sai.    (around 1140-1190), French author

 Alu jaw u ..... nang alu jaw ai shaloi na a myi hkum n gyeng u. Matsan masha kadai kaw na raitim, na a myiman hkum yen kau u, shaloi Karai Kasang gaw nang kaw na Shi a myiman hpe yen kau na n re. nga nna   Tobit 4:7 hta rawng nga ai ngu ai lam ni hpe shana dat lug a ai law.