Asuya Hte Shawa Wuhpung Gaw Dinghku Hpe Madi Shadaw Ya Ra Ai

Anhte law malawng dinghku gaw shawa wuhpung a matu ahkyak ai bungli galaw ya nga ai hpe n dum kau ga ai, manu n shadan ya ga ai. Kaja wa nga yang mungdan law law gaw kanu kawa ni hpe kashu kasha shaprat ya na matu shamyet shanat nga ma ai; kashu kasha shaprat na hte seng nna, dawdan ai lam hpe, ndut ndang ai shanglawt myit hte galaw ra ai, asuya kaw nna n mai shadut ai, n mai shingdang ai.  Asuya gaw mung masha ni shanglawt myit masa hte galaw lu na matu, dinghku masha ni a lata kaw ap ya ra ai. Mung chying sha ni hpe sagawn yu ai shaloi, mung masha ni gaw dinghku hpe grai manu shadan nga ai hpe mu lu nga ai. Dinghku langai hpe loi ai hku de hpang lu na matu, asuya a dinghku hte seng ai tara kaw nna,  mung masa lam, sut masa lam hte shawa hpawng ni hpe byin mai hkra galaw ya ra ai.  Mungdan asuya hte shawa masha ni gaw, dinghku a matu kaja ai lam galaw ya na lit nga ai, dai hpe kaji htum ai lit hku nna sha sawn la ma ai. Mayak mang hkang ni law law byin wa ai hpang, dinghku hte seng ai tara (Family Polocy) ngu ai hpe asuya hku nna shapraw dat ma ai.

            Asuya hte shawa wuhpung wuhpawng hku nna dinghku a matu galaw ya lu ai lam law law nga nga ai. Shawng nnan, dinghku gaw laklai nna, ahkyak ai re hpe shawa wuhpung hte Asuya chye na ya nna makawp maga madi shadaw ya ra ai. Ndai lam galaw na matu, dinghku prat hpe shangang shakang ai kaw nna hpang ra ai. Shinggyim masha a asak hpe hkungga ra ai, grau nna garai n shangai ai ma a asak hpe pyi manu shadan ya ra ai. Asuya kaw nna dinghku hpe makawp maga madi shadaw ai ngu ai gaw sut masa hta ra ai lam ni, myit masa hta ra ai lam ni, dinghku hta ra ai lam ni hpe lit la kau ya ai hpe n tsun mayu ai; dai a malai, garum ningtum ai tara a npu e, dinghku masha ni shanhte a lit hpe htap htuk ai hte galaw lu na matu sha lajang ya ra ai.  

            Asuya hte shawa wuhpung hku nna, Dinghku tara ( Family Policy) ngu ai masat da ya nga ai. Dai  tara hte maren, ma ni hpe bau kaba na lit gaw asuya a lit n rai nga ai, hpa majaw nga jang, dinghku de ai ten kaw nna kanu kawa ni hte seng ai lit n dai hpe hkap la da sai re. Dai a malai dum nta nga shara hte seng ai, kanbau bungli hte seng ai, hpaji sharin na ahkaw ahkang hte seng ai lam ni hta, asuya gaw dinghku masha ni hpe garum ya ra ai. Ndai kaw ahkyak ai lam gaw, madu ra ai hpe lata lu ai shanglawt myit masa nga ra ai, ga shadawn, dinghku hpe bau na lit hpe garan nna kan bau ai lam, ma ni hpe machye machyang jaw ai lam, kyang lailen sharin ai lam ni hpe, ma woi jawng hte magam dap ni kaw nna lit la kau ya ai re, ndai lam ni gaw kanu kawa ni hpe madi shadaw na matu rai nga ai. Tsun mayu ai gaw, mung masa hte shawa hpu-awn dap ni hta kanu kawa ni hkum nan shang lawm nhtawm na ahkaw ahkang lu nna,  shanhte hkum nan tsun shaga ra ai, ngu mayu ai re.

   “Dinghku shang ai ni gaw dinghku lit hpe htap htuk tang du ai hku galaw lu na matu ahkaw ahkang lu nga ma ai. Dai ahkaw  ahkang ni gaw, Dinghku shang ai ni, dinghku lit hpe tang du ai hku galaw lu na ahkaw ahkang lu nga ma ai. Dai gaw, dinghku ahkaw ahkang hpe makawp maga na matu, dinghku hta ra ai lam ni hpe tang shawn na matu, kaga dinghku ni hte pawng nna wuhpung wuhpawng  gawgap na matu rai nga ai. Sut gan arung arai, shawa hte seng ai tara, htung hking lai len tara, dinghku masha ni hkan nang ra ai tara, lit magam ni hpe masat ya ra ai. Shinggyim masha wuhpung wuhpawng ni gaw dinghku hte seng ai masing jahkrat ai lam, hkrang shapraw ai lam ni hpe masha ni dum chye hkra shana ya ra ai, nga nna, 1983 ning dinghku the seng ai SaraByin rung kaw nna shana dat sai.”Holy See, Charter of the Rights of the Family, 1983

            “Asuya kaw nna galaw ya ai lam shagu hta e, ja gumhpraw hte seng ai shim lam galaw ya ai shaloi, nang a shanglawt ahkaw ahkang hpe asum hkam nna sha galaw ya ai rai ma ai. Dai majaw Asuya kaw nna lama ma galaw ya na nga nna, nsen shapraw wa ai shaloi, nang hpyi ai ahkaw ahkang gaw nang jaw kau ra ai shanglawt ahkaw ahkang hte ging ai kun, n ging ai kun atsawm sha myit yu u.” nga nna American gumsan magam Usa wa  Ronald Reagan tsun shana lai wa sai. (1911-2004), U.S. President

Ya matut nna, kun dinghku hte seng ai matsun maroi ga ni hpe jawm madat la yu ga.

             “Dinghku masha ni ra ahkyak dik gaw, matsing hpa mai sau pa ni n rai nga ai, lit shali ya ai ngasat ngasa lai kyang hpaji jaw ga nnan ni mung n rai nga ai. Shanhte tam lu ai shang gumhpraw hpe, shanhte a kashu kasha ni a matu, pawnba madi shadaw ai kaw lang na matu, rapra ai ahkun hkanse hta ai lam hpe sha, grai ra sharawng nga ma ai.” nga nna, German myu sha shawa hpawng hte seng ai, tara agyi wa  Juergen Borchert ngu ai wa tsun lai wa sai.

(b. 1949), German social welfare judge

            “Shinggyim masha wuhpung wuhpawng gaw htingkung mahkrai zawn, n daw n run wa hkra nlung ni shada da madi shadaw da ya nga ma ai. nga nna, Lucius Annaeus ngu ai wa tsun shana lai wa sai.”

Lucius Annaeus Seneca  (around 4 B.C. – 65 A.D.)

“Dinghku gaw shingra tara hte shawa wuhpung npawt nhpang rai nna dai hpe shawa hte asuya kaw nna makawp maga ya ra ai”. nga nna mungkan ting hte seng ai shinggyim ahkaw ahkang tara ga baw kaba 16, daw kaji 3 hta rawng nga ai.

The Universal Declaration of Human Rights, Article 16, Section 3

”Moi na masha ni mungdan kata e dan hkung ai kasi kaja hpe madun mayu jang, shawng nnan mungdaw ni hpe aming jahkrat ai. Mungdaw ni hpe atsawm sha byin shangun mayu jang, shawng nnan dinghku ni hpe shagreng ai. Dinghku ni hpe shagreng mayu jang, shanhte hkum shanhte shawng gram lajang la ai. Shanhte hkum hpe shanhte lajang mayu jang, shawng nnan shanhte a yaw shada ai lam hpe sharai ai. nga nna B.C 479 ning hta nga lai wa sai  Confucius tsun shana lai wa sai.                    Confucius (551- 479 B.C.)

  “Mungdan Asuya hku nna dinghku hte seng ai lam ni hta shang shaga ya ai rai jang, mungdan uphkang ai ni san san galaw nga ai magam hta, shang shalau ya ai hte bung wa chye ai. Dinghku masha ni hte seng ai shawa hpawng hpe shaning galu hku, mung shawa a matu zing la kau ai hte bung wa ai.” nga nna 1954 ning hta nga lai wa sai, Germen tara agyi wa   UDO DI FABIO ngu ai wa tsun shana lai wa sai.  UDO DI FABIO (B.1954), judge on the German Constitutional Court

“Mungdan langai hpe up hkang na loi nga ai. Raitim kasha marai mali hpe bau kaba la na gaw grau yak nga ai” nga nna, 1965 ning hta nga lai wa sai, British hkringmang  daju WINSTON CHURCHILL tsun shana lai wa sai.

Dinghku de ai NUM yan La shada ganawn mazum ai hta manghkang grai nga ma ai, gara hku hpaji jaw la na kun nga nna, Mother Teresa hpe san ai shaloi, Mother Teresa galoi mung atsun nga ai ga gaw,  shada akyu hpyi ya mu, shada mara dat ya mu ngu ai ga sha atsun nga ai re. Kanu kawa n hkum ai, atai sha re dinghku kaw na shangai wa ai ramma ni hpe mung, gali galaw byin nna dinghku n lum ai nta kaw na shangai wa ai ramma ni hpe mung, Mother Teresa tsun ai gaw, shada kyu hpyi ya mu, shada mara dat ya mu ngu ai sha rai nga ai,  nga nna India mung Calcutta mare hta nga lai wa sai, Mother Teresa tsun shana lai wa sai ……ngu ai lam ni hpe shana dat lu ga ai law.