N Law Amyu Kaw Nna, Amyu Kaba Ninggam De

Gahpaw

Daini na aten hta amyu baw yawng mayawng jailang nga ai ga/laika hpan 6,000 daram nga ai. Raitim, ga hpan 500 hte 1,000 daram hpe tsun shaga jailang nga ai masha jahpan gaw lata latup daram sha rai wa nga sai. Ga hpan 25 daram gaw, shaning shagu htum wai mat nga ai. Tsun mayu ai gaw, 10 ning laman hta nlaw htum ga hpan 250 daram hpe tsun shaga jailang na, matu mara n nga ai majaw dai ga/laika ni gaw htum mat magang nga ai hpe myit n pyaw let yu ra nga ga ai. Ndai zawn re masa kaw nna makawp maga lu na matu, ga hpungtang hpaji munu ni alang lang hkrum zup let, htum wai wa ai amyu ga/laika ni hpe makawp maga mai na ladat ni hpe myit ningchyan shaw nga ai aten mung rai nga ai.

UK Mungdan kata na N Law Amyu ni a Ga/Laika

Lata latup daram re ai masha ni sha shaga nga sai amyu ga ni, matut nna hkrung nga, grin nga lu hkra teng galaw lu na kun, ngu ai gasan hpe mahtai tam ra wa saga ai. Dai gasan hte seng nna, ga hpungtang hpaji munu ni gaw UK mungdan, Welsh Sinna hkran na Carmarthen hta jahkrum jahkrup bawngban lai wa ma sai.

Teng nga yang, UK mungdan nan hta English ga sha n-ga, n law amyu baw ni a ga ni mung law law nga, nga ai. Welsh ga hpe tsun shaga ai masha jahpan gaw sen-wan daram nga nna, Gaelic ga hpe jailang lu ai Scots masha jahpan gaw hking kaba nga ma ai. Dai sha n-ga, Cornish ga hpe jailang ai jahpan gaw 400 daram rai nna, Isle amyu baw ni a Manx ga hpe jailang ai ni gaw marai 100 daram nga ma ai. Tsun mayu ai gaw, English ga hpe Mungdan hte Amyu ga/laika ngu nna tara shang masat let jailang nga ai UK mungdan kata hta pyi, n law amyu ni a ga/laika gaw daini du hkra agrin nga lu ma ai. Shanhte, ganing rai makawp maga da lu nga ma ai kun, hpaji la mai nga ai. Ndai masa hta, tinang a amyu baw ga/laika ni hpe kashu kasha ni hpe teng teng ginlen ya lu nga ma nni, tinang hkum tinang bai san dinglik yu ra saga ai.

European Charter for Regional Languages ngu ai munggyit laika hta EU malawm ni gaw n law amyu ni a ga/laika ni hpe makawp maga na ga ai, ngu ai myithkrum lam gasadi letmat mahkret da ma ai. Dai hte maren, 2.7 euros hpe arang bang let, tinang amyu baw a ga/laika hpe makawp maga na matu, sharawt lu na matu didun ya ma ai. Ndai masa hta, dai n law amyu baw ni makawp maga hkrum nga ai hte maren, mungkan gaw shanhte hpe amyu kaba ngu masat da ma ai. Raitim, shanhte wuhpung kata na n kau mi chyawm gaw, htum wai nga ai amyu ga ni hpe makawp maga ai lam gaw arang shama ai magam bungli langai zawn ga rawng rawng nga ma ai.

Arang Bang Lawm ra ai Kanu Ga/Laika Madung Dat Hpaji Masa

Pawnghpawn Myen mung hta n law amyu ni a ga/laika hpe sharin na ahkang sha jaw da nga ai. Tang du hkra sharin lu na matu garum madi shadaw ai lam gaw ning ra nga ai hte maren, seng ang ai amyu baw wuhpung ni kaw nna she tinang lagaw tinang tsap nna shakut la ra nga ga ai. Dai zawn, ahkaw ahkang rap shara n lu ai kata hta Hkristan Nawku Hpung hte hpunau Sam, Mon hte kaga amyu ni a Hpunggyi Jawng ni gaw tinang a amyu ga/laika hpe makawp maga da lu ai shara madung tai nga sai.

Ndai masa hta anhte a amyu ga/laika grin nga lu na matu myutsaw myit hte shamu shamawt galaw nga ai magam bungli ni hpe mung arang shama ai magam bungli ngu nna tsun jahpoi, ga rawng rawng nga n mai ga ai. Shakut shaja ai hte maren, daini na Wunpawng ni hta Nawku hpung hta mahta ai hpaji jawng ni sha n-ga kanu ga hpe madung dat ai Amyusha Hpaji Jawng ni pawpru wa lu sai. Ningpawt Ninghpang hpaji kaw nna, lahta tsang hpaji ngut kre ai du hkra tinang a amyu ga hpe madung dat let, kaga majat (Shnr) maigan ga/laika ni hpe sharin la mai ai hpaji masa ni hpe shalat lu nga sai.

Ndai zawn re, kanu ga/laika hpe madung datai hpaji jawng ni a marang e, tinang a amyu ga/laika htum wai ra mat na hpe myit tsang n ra wa sai. Dai hte maren, tinang hkuhkau ai, kungkyang ai amyu ga hte hpaji hkaja lu ga ai majaw, jawngma ni mung lit li ai lam n nga ai sha wanglu wanglang ndut ndang myitmang hpajan let hpaji hkaja lu nga ma sai.

Tinang a amyu ga/laika hpe makawp maga lu na matu daini na Amyusha hpaji jawng ni hta arang kaba bang lawm ra wa saga ai. Kanu ga/laika hpe madung chyena jailang lu ga yang she, kaga majat (shnr) maigan ga/laika ni hpe mung aten kadun hta kungkyang loi ga ai. Ga/laika hta kungkyang lu ai ni she, mungkan hpaji amyu myu ni hpe hkaja lu na ahkang nga ma ai.

Tinang amyu ga hta kungkyang lu na matu 2-3 ning dram gaw aten arang bang nna hkaja la ra ga ai. Tinang amyu ga a nsen shalat ai ladat, kahtung kalai hte laika tara ni hpe atsawm chyena nga yang she, maigan ga/laika hta chyena hkawn hkrang loi mai ai. Tinang a kanu ga madung hpe n chye jailang ai sha, maigan ga/laika ni matut hkaja nga yang gaw, tang du du jailang lu na matu shaning 10 ning daram gaw arang bang la wa ra na tai ai.

Ga hpung dim

Daini na mung masa rapdaw hta amyusha gawgap lam hte seng nna anhte a matu ahkaw ahkang hpyi la n mai nga ai. Dai hte maren tinang a lagaw tinang tsap ra wa saga ai. Kadai wa garum ya na kun nga nna, la nga mai ai magam bungli hta hpaji lam n lawm nga ai. Shanglawt ai hpaji masa hpe lu gawgap la nga yang she, kaga amyusha gawgap lam ninggam ni de lung wa lu na ga ai. Tsun mayu ai gaw, anhte manang wa a garum madi shadaw na hpe la nga ga yang, anhte a kashu kasha ni hpaji lu la na aten hpang hkrat wa mai nga ai. Dai majaw, hpaji masa hta tinang amyu ga/laika hpe sharawt la let amyusha lam hpe gawgap la ra saga ai. Tinang amyusha hpe makawp maga lu na matu, anhte a hpaji masa gaw manag wa jaw ai hpaji n byin gying nga ai. Tinang nan larau lahtau gawgap la lu nga yang she, daini na n’htoi hta n law amyu ngu nna masat hkrum ai kaw nna, hpawtni na n’htoi hta amyu kaba tai wa lu na ga ai.

Sara Maraw Naw San