Sim sa lam hte hpaga yamga lam

Anhte simsa lam gaw gap na ngu ai shaloi, sut masa magam galaw chye na mung grai ahkyak nga ai. Nawku Hpung hku nna Kabu Gara Shiga hpe madung da nna hkaw tsun  ai hta n ga, Sut masa gaw masha hpe daw jau ai lam re, masha yawng a matu mai kaja ai lam galaw ya ra ai re, shinggyim masha  sari sadang the nga lu hkra galaw ya ra ai nga nna mung shadum da nga ai.

            Shani shagu galaw ai magam bungli hta tara rapra ai hte htingbu wa hpe tsaw ra ai myit madung rai nga ai. Shinggyim masha madang dep hkra sharawt la na matu Hkristan ni hta lit nga ai. Kaga masha ni hpe rawt jat hkra garai n galaw yang, tinang a hkum hpe shawng rawt jat wa hkra galaw ra ai. Dai hpang sut masa hte shawa masa kaja hkra galaw shakut lu na rai nga ai.

             Hpaga yamga galaw nna lu da ai arai ni gaw tinang a tara shang arai ni rai nga ai. Hpaga yamga magam shakut shaja ai wa gaw, kaga masha ni zawn, shi galaw ai amu hta na apu asi lu la na ahkaw ahkang nga ai. Arung arai htuk shapraw ai ladat lu la na ahkaw ahkang mung nga ai. Arung arai htuk shapraw na ladat ahkaw ahkang ngu ai gaw, arung arai ni hpe gyin shalat na, hpaga shanglawt myit masa hpe sharawt na, dai hta shang lawm ai ni yawng akyu hkam sha lu hkra galaw na lam ni re.

            Arung arai madu lu ai gaw, masha hpe shakut shaja mayu ai myit bang ya ai, tinang madu ai arai gaw “tinang hte seng ai lam hta n-gun dat na atsam lu la ai, ndai gaw shawa ahkaw ahkang mung rai nga ai.” (GS 71). Bai lam mi gaw, ladu lai hkra sut gan ni hpe madu da ai rai jang, sut masa madang grai shai wa ai majaw, shawa hpe myit kataw shangun ai. Bungli madu ni gaw, bungli galaw ai ni hpe gingdan ai shabrai n jaw ai, dip sha ai maw sha ai. Sut masa hpan law law hpe, nlaw la ai masha n kau mi sha madu da ai, dai masha ni gaw kaga masha ni hpe dang sha, dip sha ai.

             Rap-ra ai hku akyu nhkam la lu na hku shabyin da ma ai. Dai majaw madu lu da ai arai gaw “shawa” a matu rai nna yawng a akyu matu akyu jashawn ra ai, hpa majaw nga jang, masha yawng jai lang na matu Karai Kasang hpan da ya ai majaw re.  Hpaga yamga magam hta shakut ai wa kadai mung, amyat gumhpraw lu ma ai. Dai gumhpraw gaw n kaja ai n rai, kaja ai lam rai nga ai. Shinggyim masha ni galaw shalat ai magam hta gumhpraw gaw kaja ai lam langai mi re, raitim, dai hpe n jaw ai ladat hte jai lang ai, n jaw ai ladat hte tam ai rai jang shut kaba rai nga ai. Gumhpraw gaw arai galai na matu asung jashawn ai, tinang a yaw shada ai lam a matu tawn da mai ai, kaja ai hpe madi shadaw lu ai. Raitim, gumhpraw gaw magam bungli a bandung n rai nga ai. 

            Madu Yesu nan tsun da ai gaw: “Nanhte Karai Kasang hpe mung, mungkan sutgan (-> mammon) hpe mung, rau daw jau lu na n rai” (Mt 6:24). Myit masa n jaw jang gumhpraw gaw tinang a matu nawku ai arai byin mat wa chye ai. Gumhpraw hpe chyu hkan shachyut ai wa gaw, shi a law hpa myit a mayam tai mat wa chye ai. Amyat lu ai lam gaw bungli langai awngdang ai hpe madun nga ai, raitim, dai bungli gaw shawa hpe akyu jaw nga ai kun? Myit yu ra ai. Ngang grin ai hku bungli galaw na rai jang, amyat tam ai shaloi shinggyim masha a sari sadang hpe n mai hkra machyi shangun ai. Amyat tam ai majaw mu galaw masha ni a ahkaw ahkang hpe dip sha ai hku rai jang, shut kaba rai nga ai. Amyat tam ai majaw shut ai maga de du mat wa ai.

            Shanglawt ahkaw ahkang lu ai gatlawk (free market) hta masat da ai lai len tara hte arai ni hpe dut jaw lu ai, mari la lu ai.  Gunrai manu jahkrup hpung kaw nna gatlawk sut masa a dut mari ai tara hpe dingbai dingna njaw ai sha, hpa baw htuk shapraw na, manu kade da na, ngu ai hpe masat lu ai. “Shanglawt ahkaw ahkang lu ai gatlawk” (free market) gaw sut masa rawt jat lam hpe masat ya lu ai hte aten galaw lu na matu shangang shakang ya lu ai. Dai hta n-ga, shanglawt ahkaw ahkang lu ai gatlawk (free market) gaw arang hpe masing jahkrat ai sut masa hta pyi grau nna tang du hkra  galaw lu ai.

            Lailen n kaja ai hpaga yamga lam ni gaw, nanghpam hpaga ga ai, masha hpaga ga ai, tara n shang ai laknak hpaga ga ai lam ni rai nga ai.  N kaja ai lam rai nga tim “gatlawk” hta shang galaw nga ma ai. Hpaga yamga magam hta, rawt jat wa sai, tang du sai (efficiency) ngu ai hte sha, n hkum tsup nga ai. Shanglawt ahkaw ahkang lu ai gatlawk (free market) hta arang kaba ai ni gaw arang kaji ai ni hpe dip sha ai lam naw nga ai, n law la ai shabrai hpe shagyeng nna jaw ai. Nang ndai shabrai n ra jang bungli hkum galaw, nga nna jahkrit nga ma ai.  Ndai zawn byin ai shaloi, asuya tara rung hte amu galaw masha wuhpung ni hku nna garum la ra ai. Shanglawt ahkaw ahkang lu ai gatlawk (free market) gaw shawa yawng hpe daw jau jang sha dai hpe hkap la mai ai. 

             Shanglawt ahkaw ahkang hte galaw ai gatlawk (Free market) ni hta shingjawng hkat ai lam grai nga ai. Dai shingjawng ai gaw masa hta hkan nna, akyu jaw ai shing n rai manghkang nga ai. “Shingjawng ai” ngu ai hta tinang hte shing jawng ai wa hpe ladat shaw nna jahten sharun ai rai jang, htingbu wa hpe tsaw ra ai tara hte n htan shai sai. Dai hku n re sha, shingjawng ai lam hta, tinang hte shingjawng ai wa hta grau kaja hkra galaw shakut nna shawa masha akyu matu galaw ai rai jang, tara rapra ai bandung  de du lu nga ai: hpaga madu ni gaw jai lang ai ni ra kadawn ai arai hpe grau kaja hkra galaw ya ai, arang ni hpe shadawn sharam nna jai lang ai, hpaga shapraw ai hta kung kyang ai ladat nnan ni hpe lang ai, dai zawn re ai lam ni gaw kaja nga ai. Bai nna, mungkan shara shagu na Hkristan ni gaw shada shingjawng ai lam hta,   arau jawm galaw ai hkrang ni hpe shalat da ma ai, g.s. myit hpawm myitrum hpung (cooperative), hpung gaw kahpu kanau zawn garum hkat ai hte tang du hkra galaw ai hpung rai ma ai.

                Hpunau ni hpaga yamga galaw let amyat tam ai lam the seng nna tsun shadum da ai matsun maroi ga ni hpe madat yu ga.

“Ga shaka dingsa prat hta,(Cf. Pru. 32:1-35) Ja dumsu hpe naw ai lam gaw dai ni na prat hta hkrang nnan hte gumhpraw hpe naw ai rai nna, gumshem magam sut masa hta shinggyim masha hta jet ai yaw shada ai lam n nga ai hpe madun nga ai. nga nna Wa Sarabyin Francis tsun shadum ya sai.” EG. 35

 “La ma wa kadai mung hpa n lu ai, hpa n madu da ai rai yang, htingbu wa hpe gara hku garum lu na kun?”   Clement of Alexandria (ca. 150-210), early Greek theologian

            Hpunau ni simsa ai lam gawgap ai hta, dinghpring  dingman ai hku hpaga yamga galaw ai, shang gumhpraw tam ai, kungkyang ai ladat ni hte hpaga rai galaw shapraw ai,ja gumhpraw hpe masa jaw ai hku jai lang ai lam ni mung, grai ahkyak nga ai ngu ai lam hpe shana dat ga ai law.   

By:Mama Kaba Sylvia Lahpai Seng Tawng