Amyu Baw Sang Ni A Prat Hte Nam Maling Mala

Tsawra hkungga ai shiga madat nu wa hpu nau ni daini na lamang hta gaw nam maling mala shingra tara hpe gawn hkang manu shadan chye na lam hte seng nna shinggyim masha amyu baw sang ni a prat hte nam maling mala gaw matut manoi rai nga ai ngu hpe jawm myit sumru hka ja yu ga ngu saw shaga mayu ai. Hpa majaw nga yang hkai lu hkai sha, rem lu rem sha na matu lamu ga shingra tara hpe gawn hkang manu shadan chye na mung ra ahkyak nga ga ai.

Tsawra ai shiga madat nu wa hpunau ni nam maling mala,hpun kawa ni gaw anhte shinggyim masha ni a matu shingra e jaw ai manu dawdan nlu ai kumhpa langai rai nga mali ai re.Moi mungkan nnan lat,shinggyim masha nnan prat ai ten kaw nna Adam yan Ewa gaw hpun kawa ni hte tsit lali tsawm htap la ai Edin sun kata mungkan ga ningpawt ning hpang tsawra myit hpe gaw de hpang nna masha amyu baw sang prat hpe asak jahkrung bang dat ya sai rai nga ai.Labau hta mu lu ai hku nga yang moi labu hpun palawng grai nchye bu hpun ai ten hta pyi hpun law hpun lap,lakung lakying ni di la nna anhte shinggyim masha ni a gaya gahpa hpe makoi magap la ai kawn hpang nna hpun kawa ni gaw shinggyim masha ni a matu,sak hkrung baw hpan ni a matu grai akyu pru garum madi shadaw ya lu nga ai.Dai sha n-ga nam maling mala ni gaw mungkan a asak sai lam rai nga ai du hkra ladaw ni hpe shatsawm jahtap shabyin ya lu ai asak madu mung rai nga ai. Dai majaw nam maling mala ni gaw du hkra ladaw hpe gawn hkang ya lu ai shingra jak langai re ngu nna mung tsun lu nga ai.

Du hkra ladaw kaja jang she hkai lu hkai sha lam ni hta mung kaja nna malu masha alaw ahtam lu mai na rai nga ga ai.Dai majaw nam maling mala gawn hkang kyem mazing ai,makawp maga ai gaw mungdan langai a lamu ga,hka hte du hkra ladaw ni hpe kawn mazing ai lam rai nga ai.Bai nna nam maling mala hpe gawn hkang makawp maga ai gaw ya sha tsun ai lamu ga,hka ni hte nam nga du sat du myeng ni,sak hkrung amyu baw hpan hkum ni hte shingra makau grupyin hpe makawp maga ai,mung chying shawa masha ni a matu wan nshat,nga shara dum nta gaw shachyaw ai,sha hpa malu masha ni hte hkring sa shara ndai zawn re ai n pawt madung lu sha,bu hpun,nga pra lam ni hpe jahpring shazup ya ai akyu chyeju ni hpe lu la nga ga ai.

Dai ni anhte du dep taw nga ai prat ban nnan ndai ten hta mungkan kahtet shadang tsaw jat wa ai hte du hkra ladaw galai shai wa ai jahtau nsen ni gaw lani hte lani grau grau ngoi garu hpung tang kashau taw nga sai.Dai nsen ni hpe shangoi shapraw dat ai mabyin masa lam ni amyu myu nga ai hta na nam maling krin htum mat wa nna makau grupyin hten za hkra machyi wa ai mung lam langai mi hku nna lawm taw nga ai.Hpung tang hpaji ninghkring ni a maram lu ai hta mungkan kahtet shadang tsaw jat shangun ai Hpan Lung Ein dat nsa tsa shadang 20% gaw nam maling,hpun kawa ni krin htum wa ai majaw re lam chye lu ai. Makau grupyin shingra tara hte seng ai makawp maga u hpung langai rai nga ai Our Amazing Plant ni tsun shapraw da ai hta mungkan ntsa na shingra nam maling ni tsa shadang 80% daram hten za htum myik mat ai majaw sak hkrung amyu baw hpan ni hte hpun kawa amyu baw hpan ni mun shadang nna mat mat ai sha n-ga mungkan a nbung bungtsi hta hpan lung Ein dat nsa htam 400 daram law jat wa ai hpe sawk maram lu ai lam hpaw tsun lai wa sai rai nga ai.

Anhte a Myanmar mungdan hta lai wa sai 2000 ning ten FAO a ndau shabra ai hku nga yang mungdan a dam lada ai shadawn shadang a tsa shadang 54% hpe nam maling ni hte ka-up tawn da ai raitim dai ni na ten tsa shadang 30% yawm ai madang sha nga sai nga nna hpaji ninghkring nkau ni sawn masam maram da lu ma ai re.Dai zawn nam maling ni hten za krin htum ma wa ai lam ni gaw sharaw wan hkru ai,yi,hkau na ni htawt sit galaw ai,du sat ni a u dat shara shatai ai, hpun mai lung galaw ai,n hprang rai htu shaw magam galaw ai,nra wan n-ga ju ai,lam baw galaw ai,hpun kran ai lam ni a majaw mung rai nga ai.Hpa majaw dai magam ni hpe shadawn sharam n nga,tara kata,gumlu gumlang, ayai aya rai galaw wa nga ai kun ngu ai hpe masam maram yu dat yang n pawt madung lam ni gaw matsan ai,na mak law hpa  ai myit rawng ai, policy,wa da masa lam ni hte akyu jashawn lu ai lam ni a majaw rai nga ai hpe mu lu nna shyinggyim masha ni a na mak lawhpa,marin myit, tinggyeng akyu tam ai lam ni a majaw madung rai taw nga ai hpe mu lu nga ga ai.

Lu ai hta grau lu mayu chye ai marin myit gaw masha shagu hta nga chye ai.Lu ai hta grau lu mayu ai re majaw tam mahkawng ding yang rai nga ga ai.Shaloi gaw n mai hkra ai,n mai galaw ai ngu ai hpe sa hkra sa galaw wa ai.Dai zawn sa hkra galaw chyam yu yang grai wa hkrit tsang shara n nga ai,mang hkang kaba n byin ai hpe chye wa ai.Shaloi  masha ni zawn lu su mayu wa ai,wut dek nta gap rawng mayu wa ai,mawdaw mari jawn mayu wa sai,kashu kasha ni hpe maigan de dat nna hpaji sharin shangun mayu wa sai. Masha gaw lu magang lu su jat mayu magang rai nna law hpa myit ni grau rawng wa ai, n jaw n kaja ai hpe chye tim n chye masu su mat wa ai.

Dai majaw hpun kawa ni,nam maling ni hte lamu ga ni htum myik mat wa rai nga ai. Anhte shinggyim masha ni a shadawn sharam n nga,tinang akyu hpe sha madung yu chye ai,tinggyeng myit jasat,marin lawhpa myit ni a majaw daini mungkan hta,anhte a mungdan shingwang kata hta hpun kawa,nam maling mala ni hte lamu ga ni hkun hkraw  hten za, krin htum wa nna du hkra ladaw ni galai shai wa ai,mungkan kahtet shadang mung grau grau tsaw jat wa ai hte shingra hpyen amyu myu, machyi makaw ana ahkya amyu myu hkrum kadup hkam ra nga ga ai hpe nang ngai dum chye nna jawm makawp maga gawn hkang sa wa na gaw anhte yawng hta lit nga ga ai ngu n’gun jaw tsun shadum ya dat lu ga ai.

Du hkra ladaw kaja jang she hkai lu hkai sha lam ni hta mung kaja nna malu masha alaw ahtam lu mai na rai nga ga ai.Dai majaw nam maling mala gawn hkang kyem mazing ai,makawp maga ai gaw mungdan langai a lamu ga,hka hte du hkra ladaw ni hpe kawn mazing ai lam rai nga ai.Bai nna nam maling mala hpe gawn hkang makawp maga ai gaw ya sha tsun ai lamu ga,hka ni hte nam nga du sat du myeng ni,sak hkrung amyu baw hpan hkum ni hte shingra makau grupyin hpe makawp maga ai,mung chying shawa masha ni a matu wan nshat,nga shara dum nta gaw shachyaw ai,sha hpa malu masha ni hte hkring sa shara ndai zawn re ai n pawt madung lu sha,bu hpun,nga pra lam ni hpe jahpring shazup ya ai akyu chyeju ni hpe lu la nga ga ai.

Dai ni anhte du dep taw nga ai prat ban nnan ndai ten hta mungkan kahtet shadang tsaw jat wa ai hte du hkra ladaw galai shai wa ai jahtau nsen ni gaw lani hte lani grau grau ngoi garu hpung tang kashau taw nga sai.Dai nsen ni hpe shangoi shapraw dat ai mabyin masa lam ni amyu myu nga ai hta na nam maling krin htum mat wa nna makau grupyin hten za hkra machyi wa ai mung lam langai mi hku nna lawm taw nga ai.Hpung tang hpaji ninghkring ni a maram lu ai hta mungkan kahtet shadang tsaw jat shangun ai Hpan Lung Ein dat nsa tsa shadang 20% gaw nam maling,hpun kawa ni krin htum wa ai majaw re lam chye lu ai. Makau grupyin shingra tara hte seng ai makawp maga u hpung langai rai nga ai Our Amazing Plant ni tsun shapraw da ai hta mungkan ntsa na shingra nam maling ni tsa shadang 80% daram hten za htum myik mat ai majaw sak hkrung amyu baw hpan ni hte hpun kawa amyu baw hpan ni mun shadang nna mat mat ai sha n-ga mungkan a nbung bungtsi hta hpan lung Ein dat nsa htam 400 daram law jat wa ai hpe sawk maram lu ai lam hpaw tsun lai wa sai rai nga ai.

Anhte a Myanmar mungdan hta lai wa sai 2000 ning ten FAO a ndau shabra ai hku nga yang mungdan a dam lada ai shadawn shadang a tsa shadang 54% hpe nam maling ni hte ka-up tawn da ai raitim dai ni na ten tsa shadang 30% yawm ai madang sha nga sai nga nna hpaji ninghkring nkau ni sawn masam maram da lu ma ai re.Dai zawn nam maling ni hten za krin htum ma wa ai lam ni gaw sharaw wan hkru ai,yi,hkau na ni htawt sit galaw ai,du sat ni a u dat shara shatai ai, hpun mai lung galaw ai,n hprang rai htu shaw magam galaw ai,nra wan n-ga ju ai,lam baw galaw ai,hpun kran ai lam ni a majaw mung rai nga ai.Hpa majaw dai magam ni hpe shadawn sharam n nga,tara kata,gumlu gumlang, ayai aya rai galaw wa nga ai kun ngu ai hpe masam maram yu dat yang n pawt madung lam ni gaw matsan ai,na mak law hpa  ai myit rawng ai, policy,wa da masa lam ni hte akyu jashawn lu ai lam ni a majaw rai nga ai hpe mu lu nna shyinggyim masha ni a na mak lawhpa,marin myit, tinggyeng akyu tam ai lam ni a majaw madung rai taw nga ai hpe mu lu nga ga ai.

Lu ai hta grau lu mayu chye ai marin myit gaw masha shagu hta nga chye ai.Lu ai hta grau lu mayu ai re majaw tam mahkawng ding yang rai nga ga ai.Shaloi gaw n mai hkra ai,n mai galaw ai ngu ai hpe sa hkra sa galaw wa ai.Dai zawn sa hkra galaw chyam yu yang grai wa hkrit tsang shara n nga ai,mang hkang kaba n byin ai hpe chye wa ai.Shaloi  masha ni zawn lu su mayu wa ai,wut dek nta gap rawng mayu wa ai,mawdaw mari jawn mayu wa sai,kashu kasha ni hpe maigan de dat nna hpaji sharin shangun mayu wa sai. Masha gaw lu magang lu su jat mayu magang rai nna law hpa myit ni grau rawng wa ai, n jaw n kaja ai hpe chye tim n chye masu su mat wa ai.

Dai majaw hpun kawa ni,nam maling ni hte lamu ga ni htum myik mat wa rai nga ai. Anhte shinggyim masha ni a shadawn sharam n nga,tinang akyu hpe sha madung yu chye ai,tinggyeng myit jasat,marin lawhpa myit ni a majaw daini mungkan hta,anhte a mungdan shingwang kata hta hpun kawa,nam maling mala ni hte lamu ga ni hkun hkraw  hten za, krin htum wa nna du hkra ladaw ni galai shai wa ai,mungkan kahtet shadang mung grau grau tsaw jat wa ai hte shingra hpyen amyu myu, machyi makaw ana ahkya amyu myu hkrum kadup hkam ra nga ga ai hpe nang ngai dum chye nna jawm makawp maga gawn hkang sa wa na gaw anhte yawng hta lit nga ga ai ngu n’gun jaw tsun shadum ya dat lu ga ai.

By Julia Ja Ing