Lasa Matut Lap A Hkam Kaja Lam Akyu

Lasa matut lap gaw tsi lap re hpe chye tim masha law malawng gaw tsing tu ai zawn sha mu mada nga ai. Raitim lasa matut lap gaw chye jai lang lang ai rai yang shingra tsi mawan kaja langai nan rai nga ai.

Ndai lasa matut lap hpe dat ga garan lam galaw yu ai shaloi sai rawt ai hpe shayawm jahkrat ya lu ai atsam rawng ai.Jit sa kaja shangun lu ai atsam rawng ai.Bum machyi ai hpe shamai ya lu ai atsam rawng ai.Ana kanu ni hpe sat ma-nga kau ya lu ai atsam rawng ai.Ningma hkang mai lawan shangun ai hte cancer ana nbyin hkra  makawp maga ya lu ai atsam rawng ai.Vitamin B1,B2,B-carotene dat ni grai law hkra rawng ai lam chye lu ai.

Bai nna ndai lasa matut lap hta rawng ai dat arai ni gaw sai rawt ana hpe tsi shamai ai hta grai garum ya lu ai.Dat arai nkau mi gaw langai hpra magam bungli galaw ai lam nga ai zawn nkau dat arai ni gaw magam bungli hpe jawm pawng galaw ai lam ni mung nga ai nga nna tsun da nga ai.Mu mada lu ai hpe tsun ga nga yang Iridoid glycoside ni gaw myit zim ai hpe shabyin ya lu nna myitdaw myit hten, myitru tsampu lam yawm ai hte myit simsa ai hpe jaw ya lu ai.Shaloi gaw hkum hkrang kata hta nga ai Catecholamine ngu shamying ai hormone ni npru mat hkra shingdang da ya ai.Dai hormone ni hpe shingdang da ya ai gaw sai rawt ai hpe hkyamsa shangun lu nga ai.Dai sha n-ga lasaw lasa ni machyi ai hpe shanyem ya lu ai,baw machyi ai hpe shamai ya lu nga ai.

Dai sha n-ga ndai lasa matut lap gaw masha a hkam kaja lam hpe kade daram akyu jaw ai kun ngu ai hpe hka ja yu ai shaloi lasa matut lap gaw hkum hkrang hta byin nga ai machyi makaw lam law law hpe shamai shatsai ya lu ai lam ta tut jai lang  yu ai ni sakse hkam da hpaw tsun da ai hpe mu lu ai.

Mai tsai lu ai ana ahkya ni gaw (1) Malut hkayawm ladu lai lu ai majaw sai lam pat nna lagaw lata hpam gari gawa byin ai ni shani shagu lasa matut lap langai ngai maya sha ya yang nhtoi kadun laman mai tsai lu ai lam tsun da ma ai.(2) Myen mungding tsi matsun laika hta lasa matut lap gaw katsi ai atsam nga ai majaw lap hpe htu mani nna ntsin shup lu shing nrai shadu lu yang jit ji hka hkaw yak ai,jit shingdang ai,jit hti hti ai,jit nlaw ai lam hpe mai tsai lu ai lam tsun da nga ai.

(3) Lap hte ginlang ni gaw lami laman katsut machyi makret kawa machyi ai shaloi adup mani shing nrai rin mani la nna chya ya yang mai tsai lu ai.

(4) Lagat hpan amyu myu hte ningtuk rawng ai lapu,n-gaw gawk,wa ndu yang,myendara zawn re ai ni kawa yang kawa ai shara hta lasa matut lap hpe adup mani shing nrai htu mani nna,dagap ka-up ya,chya ya yang ningtuk lawan mai tsai lu ai lam tsun da nga ai.

(5) lagaw lata kahtam hkra la nna,sai pru sai htaw yang lasa matut lap hpe adup mani nna ningma hta shakap ya yang,sai htaw zim nna,ningma mung lawan mai tsai lu ai. Ningma dingsa hta matswi ka-uk rawng nga ai rai yang mung lasa matut lap hpe shadu nna ntsin hte kashin ya yang ningma lawan mai tsai ai hte shan hkalung mung lawan rawt ai.

(6) Gup-ra kata kahpraw hpye ai,shinglet kahpraw hpye ai,wa machyi ai,n-nyin bum machyi ai,wa n-nyin pawt kaw sai matswi pru ai,wa u-ji sha htum wa ai ana ni hpe lasa matut lap shadu la nna ma-um ya yang lawan ai hku mai tsai lu nga ai.(7) Na matswi pru ka-ut machyi ai rai yang lasa matut lap rin mani shup la ai ntsin hpe lani mi lahkawng lang kahte  bang jang na matswi pru ai lam mai tsai lu ai.(8) Hkali bu galu ai ni lasa matut lap hpe rin mani nna aten hte hkrak lu ya yang lawan mai tsai nna n-gun rawng wa ai. (9) Num ni a hkrang hta ahpraw ntsin law pru ai,num la ni hta pru shaw ana byin ai,hkum bum ana ni byin ai rai yang lasa matut lap hpe shadu nna, salu hpe marawp ya ya di yang lawan mai tsai lu ai lam matsun da nga ma ai.

10) Lagaw lata ni hta ju ju la nna shaw kau yak yang lasa matut lap hpe wan hta galip nna ju rawng ai shara hta shakap da ya yang kata kaw rawng nga ai ju a lawan sha gale pru wa ai nga nna mung tsun da nga ai. (11) Lasa matut lap shadu ntsin hta jum dwi ram daw bang nna lu ya yang hkum kata hta byin ai ana hte jit sa lam hta byin ai ana ni mai tsai lu ai. (12) Jahkru n mai hkraw nna kaga tsi kaja tam yak ai ten lasa matut lap shadu ai ntsin hpe jahpawt shagu lu ya yang mai tsai lu ai.

13)Shadang la ni jit sa lam hta nlung rawng nna jit ji yak ai rai yang mung lasa matut lap hpe shani shagu shadu lu ya jang nlung hkrat gale pru nna mai tsai lu ai lam hpe sakse hkam hpaw tsun da nga ma ai.

Shingrai tsawra ai shiga madat nu wa hpunau ni anhte makau grup yin hta nga ai Karai Kasang hpan tawn da ya ai shingra tsi hkrung tsi nan ni law law nga ai hta na ndai lasa matut lap mung langai lawm nga ai re. Rai tim mung tsi hpe mai mayu ai myit hte grai law nlu shalai na gaw  ahkyak nga ai.Tsi ngu ai gaw lawan mai mayu ai majaw nga nna kalang ta grai law lu ai baw mung nrai nga ai.Lawan mai mayu ai myit hte kalang ta tsi law law lu dat ai majaw tsi ntai ai sha n-ga,grau machyi sawng mat ai,nra ang ai kaga hkra machyi lam ni byin hkrum ai masha mung law law rai nga ai hpe anhte galoi mung sadi la nga ga.

Ndai lasa matut lap hpe mung katsing sha mai ai,shadu nna ntsin lu mai ai,adup mani lanna ningma hta shakap ka-up ya nna tsi shamai la mai ai lam ni tsun da nga ai.Rai tim lap katsing sha na rai yang lani mi lap pa mi daram sha,sha na hpe Sarawun Khin Mg Lwi matsun da nga ai re.

Tsawra ai shiga madat nu wa hpu nau ni ndai lasa matut lap gaw shara shagu hkan tu ai re majaw tinang byin hkrum sha ra ai ana ahkya hpan hta hkan nna akyu jashawn jai lang let hkam kaja ai akyu hpe hkam la nga ga law.

By - Julia Ja Ing