Yang Yi Sha Nna Lu Mai Ai Hkam Kaja Lam Akyu Ni

Maru nai nga nna mung tsun shamying lang ai yang yi gaw masha shagu ra sha law ga ai hte lu sha na mung loi ai rai nga ai. Yang yi hta hka dat grai law rawng ai zawn shan dat hte sau dat mung kaji kajaw rawng ai. Anhte chye tawn da ra na gaw yang yi sha ai shaloi shi hta na lusha n gun dat  hpring tup lu na matu hpyi hpe grai htat hkra n mai sep kau ai rai nga ai.

 Namsi namsaw, namlaw nam lap ni sha ya ai gaw hkam kaja lam a matu mung akyu law ai zawn ya daini na aten a prat masa nga sat nga sa lam hta hkan nna byin wa chye ai hkam kaja lam mang hkang ni hpe mung shayawm kau ya lu ai rai nga ai. Gara hku mi sha sha, sha mu ai yang yi gaw chye lu sha ai rai yang hkam kaja lam hpe akyu grai jaw lusha rai nga ai.

Yang yi sha nna lu la mai na hkam kaja lam akyu ni hpe tsun ga nga yang, Lusha dat grai law rawng ai – yang yi gaw hka dat, shat naw dat, vitamin dat hte asak sin dat ni grai law rawng ai lusha rai nga ai.

Nra hkam kaja ai – yangyi hta hpri dat, phosphorus,calcium hte zinc dat ni rawng ai majaw nra hpe ja hkak shangun nna nra hkam kaja na matu ra kadawn ai collagen shapraw na matu jasu alun ya ai. Calcium hte phosphorus gaw nra bawm ana nbyin hkra kaja dik n gun jahpring ya lu ai rai nga ai.

Sai shadawn shadang nrawt jat hkra garum ya lu ai – sai rawt ana lu ai masha ni a matu sai shadawn shadang nrawt jat hkra sodium jum dat hpe shayawm sha ai gaw kaja dik rai nga ai hte potassium  dat law rawng ai malu masha ni hpe sha ya ai mung sai rawt ai lam n byin hkra makawp maga la ai lam rai nga ai.  Potassium gaw sai lam hpe kabang wang shangun nna sai shadawn shadang hpe kaja dik sharap shara da ya lu ai. Yangyi hta e potassium, calcium hte magnesium ni rawng ai re majaw sai rawt ana lu ai masha ni a matu tsi mawan lusha langai rai nga ai.

Salum hkam kaja ai – yang yi hta e mawm dat, potassium dat, vitamin C hte vitamin B6 ni grai law rawng nna cholesterol nrawng ai re majaw salum hpe hkam kaja shangun lu ai. Mawm dat gaw cholesterol shayawm jahkrat kau ya lu nna salum ana byin wa lu masa hpe grai yawm mat shangun ai.

Matsing nyan kaja ai – yang yi hta rawng ai choline ngu ai lusha dat myu mi gaw lasa shan ni shamu shamawt kaja na matu, myit hkam sha lam kaja na matu, matsing sumhting lu na nyan marai kaja na matu kaja dik madi shadaw garum ya lu ai dat rai nga ai.

Cancer n byin hkra garum ya lu ai – yang yi hta rawng ai folate dat gaw cancer cell ni n chyambra jat hkra makawp maga ya lu ai. Mawm dat mung rawng ai majaw lusha rin shamyit kaja nna pu kaba cancer n byin hkra kaja dik n gun jahpring ya lu ai. Bai nna vitamin C hte quercetin gaw cell ni hpe free radical a majaw hkra machyi ai lam n byin hkra makawp maga ya lu ai.

Kan sa man ai - yang yi hta e mawm dat grai law rawng ai majaw lusha rin shamyit ai magam hpe kaja shangun ai re majaw kan sa man ai akyu hpe jaw ya ai. Mawm dat law rawng ai gaw kaw si lawan ai lam nbyin sai majaw chyahkring hkring sha, lusha sha mayu ai myit nbyin hkra garum ya ai rai nna hkum num nak  nrawt jat hkra garum ya lu ai.

Hpyi hkam kaja ai – collagen gaw hpyi hkam kaja na matu kaja dik n gun jahpring ya ai rai nga ai. Vitamin C gaw hpyi hta e jan kahtet ai hte nhpu maza zawn re ai shingmun shingmawng ni a majaw hkra machyi jahten hkrum ai lam nbyin hkra makawp maga ya lu ai hte collagen shapraw lu hkra mung jasu alun ya ai majaw sai shan, hpyi ni pri madi tsawm ai akyu hpe jaw ya  lu nga ai.

Hkum chying n gun kaja ai – yang  yi hta rawng ai vitamin C gaw hkam jan lu na hkum chying n gun hpe jahpring ya nna katsi kahtet a majaw waw shawn machyi ai lam ni nbyin hkra makawp maga ya lu ai.

Antioxidants grai law rawng ai – yang yi hta flavonoids, carotenoids hte phenolic acid ngu ai antioxidants ni grai law rawng ai rai nga ai. Dai compound dat ni gaw hkum hkrang kata na free radicals ngu ai n kaja ai molecule ni hpe gasat shapraw kau ya lu ai. Dai majaw salum ana, jitdwi ana hte cancer ana ni n byin hkra makawp maga ai hta grau garum ya lu nga ai.

Carbohydrate – yang yi hta carbohydrate dat mung rawng ai re majaw yang yi tawng mi shadang sha ai gaw lani mi ra kadawn ai carbohydrate dat shadang 9% du hkra lu la na rai nga ai. Carbohydrate gaw hkum hkrang hkam kaja lu na matu mung myit hkam kaja lam a matu mung ahkyak ai lusha n gun dat rai nga ai.

Dai majaw sha mu nna lusha n gun dat grai law rawng ai yang yi hpe shani shagu na lusha hta bang shalawm sha ai hte hkam kaja lam akyu hkam la lu mai nga ga ai. Yang yi gaw shani shagu sha n jin na hku ladat amyu myu hte shadu lu shadu sha mai ai lusha kaja rai nga ai. Raitimung sha mu daw hte lu lawm lam a matu madung tawn nna n kaja ai sau ni hte kyaw gangau dut ai yang yi ni hpe chyawm gaw shadawn sharam rai sha chye na ra ga ai hte koi gam lu yang grau kaja ai. Tinang dum nta kaw nan hkam kaja lam hte htuk kaja ai hku kyaw gangau sha ai gaw kaja dik rai nga ai.

Tsawra ai shiga madat nu wa hpu nau ni ndai yang yi gaw aloi ali rai mari sha lu mai ai hte masha law law ra sha ai lusha langai mung rai nga ai. Shat gawk gainu ni a matu mung yang yi nga taw jang hpa shadu na myitru taw nra ai sha aloi ali rai shadu sha mai ai. Daini na aten yang yi hpe lusha shat mai hku sha nrai muk hpan amyu myu hku nna mung galaw shapraw dut shabra taw nga ai hte mari sha ai masha mung grai law nga ai re.Dai zawn anhte yawng grai ra sha ga ai yang yi gaw hkam kaja lam hpe mung grai a kyu jaw garum ya ai lam daini anhte chye la lu saga re majaw yang yi hpe shat mai lusha kaja hku nna mung, hkam kaja lam lusha hku nna mung lusha jai lang chye let asak galu hkam kaja ai akyu hpe hkam la nga ga law.

Lamang tang madun ai - Julia Ja Ing