Udi Kawp Hpe Hkai Hpun Hta Jai Lang Ai Lam

Udi kawp hpe namhpun gara hku galaw mai na ladat lam hpan masum nga ai hta na grau jai lang manu na hpan lahkawng hpe tsun ginlen dan mayu ai.

No ( 1 ) ngu na ladat gaw udi kawp hpe ga agrawp mani kau ai ladat rai nga ai. Namhpun galaw na udi kawp hpe gaw kawp kata de tsai hkrai hka hpunglum hte shawng kashin kau na ra ai. Sha ngut sai udi kawp ni hpe jai lang mai ai. Kashin da ai udi kawp ni hpe jan hta lam jahkraw da u. Hkai hpun nhpang mi a matu udi kawp 4/5 daram lang ya mai ai.Udi kawp atsawm sha mani mat hkra htu mani la mai ai zawn grai mani na matu jak hte rin mani la tim mai ai.

Htu mani da ai udi kawp shingmun ni hpe nam pan hpun, majap hpun, si maw si mai lap hpun ni hta shat mai kyaw lahkawng masum dang hpe ga shatsam hte gayau nna bang mai ai, shing nrai nhkrun htu nna ga hte gayau da ai rai yang tsam lawan ai rai nna ga shatsam nam hpun lu mai ai. Shingra ga shatsam  nam hpun hku nna hkai hpun ni hta shata mi hta kalang daram bang ya ai rai yang calcium hte kaga lu sha n gun dat ni rawng ai majaw hkai nmai hpun ni kaba lawan ai.

No ( 2 ) ngu na ladat gaw udi kawp hpe tsing ai ladat rai nga ai. De a matu udi kawp shawng mahkawng da ra ai. Namhpun galaw na udi kawp ni hpe gaw lahta e tsun ai zawn sha hka hpunglum hte kashin da na ra ai. Hka kashin ai shaloi udi kawp kata maza nkap hkra lata hte atsawm sha kashin kau ra ai. Rai tim udi kawp hta kap ai sap sanap hpe gaw ngam da ra ai. Dai sap sanap hta lusha n gun dat grai law rawng ai majaw re. Udi kawp hpe htu mani kau ra ai lam gaw udi kawp htu mani ai kaji shingmun magang namhpun lawan tai magang rai nga ai.

Namhpun galaw na matu jum hka zun mi jan hte udi htu mani da ai zun masum hpe di kaba langai mi hta bang nna gayau u. Jum hka hta magnesium hte sulphate dat grai law rawng ai re majaw hkai nmai hpun ni kaja ai apu asi pru wa na matu n gun tsi rai nga ai. Jum hka hte udi kawp bang da ai di hta hka gallon mi jan jan bang nna prut hkra shadu ya u. Dai hpang di hpe magap htep di da nna nhtoi kadun magap n hpaw ai sha tawn da u. Magap hpaw kau ai rai yang nam hpun n gun dat ni yawm mat chye nga ai.

Namhpun tai ai hpang magap chying ai pung hta bang nna zing da mai ai. Jan shingkang hte nbung katsi a ding tawk hkra ai shara hta n mai tawn da ai. Dai gaw hkai nmai hpun a matu n gun tsi kaja langai rai nga ai. Hkai hpun a masa hta hkan nna hka gallon mali hta nam hpun ntsin zun 10 – 15 du hkra gayau bang mai ai. Shata mi kalang hta n ga jai lang mai nga ai.

Udi kawp hta calcium, potassium, phosphorus hte magnesium dat ni rawng ai zawn hpun ni kaba wa na hpe garum ya lu nga ai. Udi kawp hpe ahkrawp mani kau nna hpun pawt nhpang hkan sumpum tawn da ya ai rai yang hkai hpun a matu ra kadawn ai calcium dat hpe jaw ya lu nga ai. Hpun nnan hkai ai ten kaw nna udi kawp bang ya ai rai yang hpun kaba lawan hkra garum ya lu ai. Asak ram sai hkai hpun ni hta gaw bat lahkawng din na kalang bang ya mai ai. Udi kawp gaw  ba hkri si, hkrang pan, salad, salau hpun, majap hpun ni hte numri pan hpun ni a matu kaja ai shingra nam hpun langai mung rai nga ai.

Udi kawp gaw hkai tum tu wa na matu nli tum hkai ai shaloi jai lang ya na kaja dik shingra namhpun mung rai nga ai. Udi kawp ni hta ga shatsam, ga chyayet ni bang nna mung nli tum bra da mai nga ai. Masha nkau mi  udi bang ai card hta udi kawp bang nna nli tum bra da chye ma ai re. Udi kawp hta bra shatut la ai hkai hpun ban ni hpe htawt hkai na rai jang udi kawp hte nawng rai ga kata bai htawt hkai la mai ai.

Ga shatsam, ga chyayet galaw ai shaloi mung udi kawp ni bang mai ai. Udi kawp gaw hkai hpun law malawng a matu akyu jaw ai namhpun rai nga ai. Hkai hpun hta udi kawp jai lang ai akyu ni gaw udi kawp gaw ga hpyi sinlam na ga hkri dat ni hpe shayawm kau ya lu ai. Bai nna udi kawp gaw hpun ru ni kaba wa ai hpe n gun jaw ai rai nna calcium carbonate gaw hpun pawt ru kaba wa hkra garum ya ai majaw hpun ni kung kaba lawan ai.

Bai udi kawp jai lang ai gaw hkai nmai apu ni yet run mat ai lam hkyamsa na matu hte latung shingtai hkrat ai lam n byin na matu garum ya lu nga ai. Udi kawp namhpun hpe jai lang nna calcium jat bang ai rai yang hkai nmai hpun hte asi ni kaba tsawm na, apu yet mat ai lam mung yawm mat na ra ai.

Udi kawp hpe rin mani shing nrai htu mani agrawp kau nna hkai hpun ni a pawt makau hkan tawn da ya ai rai yang mung hkai n mai hpun ni hpe jahten chye ai latung kanu ni, lapawp hte kadawn kakri zawn re ai latung shingtai ni hpe mung dang kau lu nga ai. Udi kawp hta calcium sha n-ga sodium dat mung kaji kajaw rawng ai re majaw hkai hpun ni hpe n gun jahpring ya lu nga ai.

 Udi kawp namhpun jai lang na rai yang hpa baw lam ni hpe sadi ra na ga ai kun

Udi kawp namhpun gaw grai kaja hpring tsup ai shingra namhpun gaw nrai nga ai majaw  kaga shingra ga shatsam,ga chyayet namhpun ni hte gayau lang yang grau kaja ai. Udi kawp ni hpe atsawm sha htu mani kau ai n rai yang nam hpun byin na matu aten grai na chye ai. Udi kawp katsing hta gaw hkai hpun ni hpe hkra machyi jahten chye ai bacteria ni kap ai hpe sadi ra ai. Dai re majaw hka hte n kashin kau ai udi kawp ni hpe jai lang ai rai yang hkai hpun a matu tsang ra ai latung shingtai ni kap wa chye ai rai nna udi kawp hpe hka hpunglum hte asan shawng kashin jahkraw kau nna jai lang ai rai yang she nam hpun kaja tai nna hkai hpun ni grau kaba lawan ai.

Shingrai tsawra ai shiga madat nu wa hpu nau ni hkai hpun a matu udi kawp jai lang ai gaw galaw la loi ai shingra nam hpun rai nna shat gawk kaw na sha aloi ali lu mai ai re majaw hkai nmai hpun a matu akyu byin shangun ai shingra nam hpun myu mi rai nga ai. Dai hpe ladat jaw jaw hte akyu jashawn jai lang chye nna akyu hkam la ga ngu garan kachyan ya dat lu ga ai.

By Julia Ja Ing