Tuk Kwi Mak Hkalawng Ana Kaw Na Shalawt La Nga Ga

Hkungga tsawra ai shiga madat Nu Wa Hpunau ni ndai aten gaw anhte Myanmar mungdan hte Jinghpaw Mung shara shagu hkan tuk kwi mak hkalawng ana grai byin law taw nga ai.Grau nna shawoi galoi mung byin ai tuk kwi mak hkalawng ana sha nrai,magwi  tuk kwi mak hkalawng ana ngu ai mung grai byin hkrum taw nga ai.Ndai tuk kwi mak hkalawng ana gaw ji grawng kaw na masha kaga hta bai htawt kap ai ana rai nga ai majaw nkau mi nta htinggaw ting langai hpang langai machyi hkrum ai lam ni mung byin taw nga ai re.

Ndai magwi mak hkalawng ana gaw (1952) ning aten daram hta Africa mungdan ni hta shawng mu lu hpang ai kaw nna hpang daw de Asia mungdan ni de bai du wa ai re lam chye lu ai.Magwi mak hkalawng ana gaw sai hpyau mak hkalawng ana hte hka li ana ni zawn ji grawng kaw nna kap chyambra ai ana rai nna masha langai hte langai shada hkra ai hte kap ai ana gaw nrai nga ai.

Magwi  mak hkalawng ana hte seng nna sadi la ra na lam langai mi gaw tuk kwi mak hkalawng ana makawp maga tsi htu da ai raitim  makawp maga ya lu ai lam n nga ai nga nna tsun da nga ai,Tuk kwi ana makawp maga tsi gaw yu maya tuk kwi mak hkalawng ana hpe sha makawp maga ya lu ai rai nna magwi mak hkalawng ana hpe makawp maga tsi gaw ya du hkra grai n nga shi ai lam chye lu ai.

Dai re majaw magwi mak hkalawng ana hpe makawp maga la lu mai na lam gaw ji grawng n kawa hkrum hkra sadi la lu na matu tinang a dum nta makau grupyin ni hkan ji grawng n nga hkra san seng lam galaw nna sadi sahka la na ra nga ai.

Ndai magwi mak hkalawng ana gaw virus a majaw byin ai ana rai nna virus ana kanu woi ginlen hkawm ai ji grawng kawa hkrum ai hpang 3 ya kaw nna 5 ya laman kashung ai,lami laman ni grai market kawa machyi ai,lasa shan ni machyi ai,baw machyi ,baw sin ai,hkum grai kahtet ai,hkum hkrang hpyi hkan ahkyeng hkyeng rai wa ai ndai zawn re ai ana kumla ni byin wa nna hkum kahtet ai gaw yawm dik masum ya kaw nna bat mi,10 ya du hkra na chye nga ai.

Magwi mak hkalawng ana gaw asak aprat n lata,num,la n ginhka ai sha byin chye nna asak hkrit tsang ra ai lam n nga ai rai tim ma kaji ni hte asak kaba sai gumgai dingla ni hte jitdwi ana,salum ana lu ai masha ni hta byin hkrum ai rai yang gaw kaga masha ni hta grau nna ana sawng ai hku hkam sha ra chye nga ai hpe sadi la na ra nga ga ai.

Lama tinang hta ana byin hkrum wa jang tinang hkrai tsi lu tsi sha taw ai hku nre sha,sarawun ni hpe sa madun tsi tsi hkam la nna,atsawm hkru hkru yup na,n-gun rawng ai malu masha ni hpe sha na,hka law law lu na,dat sar,jum dat ntsin ni lu rai machyi ana hkyamsa hkra tsi lajang la mai nga ai.

Tuk kwi mak hkalawng ana byin taw nga ai ten lawan mai tsai lu na matu sha ya na htap htuk ai malu masha ni gaw (1) Hpa malum ntsin – u shan hpa malum shing nrai kaga shan lama ma nrai yang nra shapyaw ntsin zawn re ai lu sha ni gaw tuk kwi mak hkalawng ana byin nna n gun yawm taw ai aten hta hkum hkrang hkamjan n-gun hpe lawan ai hku bai ban jahpring ya lu ai sha n-ga hkum hkrang kata na hka dat hpe mung jahpring ya lu nga ai.Bai nna mak hkalawng ana machyi ai majaw n-gup nmu ai,yu hkraw machyi ai zawn rai matut byin nang chye ai hkamja lam mang hkang ni hpe mung makawp maga ya lu nga ai.

2) Nga chyu chyahkri – nga chyu chyahkri hta rawng ai protein dat gaw hkam jan n-gun hpe kaja shangun nna yu hkraw machyi ai hpe hkyamsa shangun lu ai majaw jumdwi nbang da ai nga chyu chyahkri jet jet hpe sha ya na htap htuk nga ai.

3) Vitamin C – vitamin C rawng nna hkri dat law ai namsi namsaw ni sha ya ai mung tuk kwi ana lawan mai na matu garum ya lu nna tuk kwi virus ni hpe gasat kau ya ai hta garum ya lu nga ai.

4) Shakau Hpraw – shakau hpraw gaw tuk kwi mak hkalawng ana nbyin hkra tau nau makawp maga ya lu ai zawn tuk kwi ana byin taw ai aten hta mung hkyamsa mai tsai lu na matu garum ya lu nga ai.Shakau hpraw hta lawm ai Allicin dat gaw tuk kwi byin shangun ai bacteria  hte virus ana kanu ni hpe gasat ninghkap kau ya lu ai majaw sha ya na htap htuk nga ai.

5) Tsit ai namlaw namlap ni – salau lap,chyinghkrang tsit  zawn re ai si mai lap ni hta  vitamin C hte vitamin E ni rawng ai majaw hkum hkrang a hkamjan n-gun hpe sharawt ya lu nna tuk kwi machyi ana hpe hkyamsa mai tsai shangun lu nga ai.

Shingrai tsawra ai shiga madat Nu Wa Hpunau ni ya na zawn makau grupyin madi manyap law nna machyi makaw ana ahkya grau byin law nga ai lanam ta aten hpe hkam kaja ai hte tawt lai la lu na matu gaw mi sha tsun sai hte maren lu sha n-gun dat grung nna  hkum hkrang hkam jan n-gun nga na matu hkamja lam hte htap htuk nna n-gun rawng ai baw malu masha ni hpe madung sha na,atsawm hkru hkru yup na,ji grawng n kawa hkrum hkra sadi sahka la rai nna hkamja lam hte htap htuk ai nga sa let tau nau sadi sahka la na gaw ahkyak dik rai nga ai .

Masha shada hkra ai hte nkap lu ai nga tim ji grawng ni gaw masha langai hpang langai kawa hkawm ai re majaw ana kanu rawng taw sai masha hpe kawa da ai ji grawng gaw kaga masha hpe bai htawt kawa ai shaloi kap lu nga ai hpe sadi la nga ga.Bai nna tuk kwi ana kanu rawng taw ai masha wa jahkru,kahti re ai kaw nna pru ai shingmun shing mawng ni hte mung kap lu nga ai majaw masha law ai shara,masha hpawng de pru hkawm sa ai lam hpe mai byin ai daram koi yen nga ga ,mask ngu ai n-gup magap shakap lang ga,ngu tsun shadum ya dat lu ai law.

Lamang tang madun ai - Julia Ndawng Ja Ing