Naw Ngawk Sha Nna Lu Mai Na Hkam Kaja Lam Akyu

Myen myusha ga hku ပဲပင်ပေါက် ngu nna shamying ai naw ngawk hpe anhte yawng gaw sha yu ai ni hkrai rai na hpe kam ai. Naw ngawk gaw shat mai hku nna tinang ra ai ladat amyu myu galaw sha mai ai lu sha shat mai kaja langai rai nga ai. Naw ngawk hta e lu sha n’gun dat mung grai law rawng ai zawn hkum hkrang a matu ra kadawn ai vitamin hte nhprang dat ni mung grai law rawng ai re majaw hkum hkrang hkam kaja lam akyu hpe teng sha jaw ya lu nga ai.

Naw ngawk sha nna lu mai na hkamja lam akyu ni gaw hkum chying n gun kaja ai, lusha rin kaja ai, sai n gun kaja ai, nra hpe hkamja shangun ai,chosterol hpe shayawm jahkrat rap  shara ya lu ai,myi n gun kaja ai, hpum  shayawm ya lu ai,hpyi hpe hkamja tsawm htap shangun ai akyu ni jaw ya lu nga ai.Naw ngawk hta ru grai law kap ai hpe anhte mu lu ga ai re.Dai ru ni gaw hkamja lam a matu akyu jaw ai lusha dat ni rai nga ai.Dai majaw naw ngawk sha ai shaloi ru hpe ndi kau ai sha asan rai kashin sha na grau kaja ai lam tsun da nga ai.

Hkum hkrang hta cholesterol law wa ai rai jang salum sai lam hte seng ai hta hkra machyi wa lu ai majaw mawm dat law rawng ai malu masha ni hpe sha ya na ra nga ai.Naw ngawk hta e mawm dat grai law rawng ai re majaw cholesterol shadang hpe jahkrat kau ya lu ai.Mawm dat gaw sai dat lasa hte sai bai lasa ni hta cholesterol shadang hpe shayawm jahkrat kau ya lu nga ai.

Naw ngawk hta rawng ai Zinc,magnesium hte vitamin C dat ni gaw masha hkum hkrang a hkrang daw hte seng ai hkamja lam hpe garum ya lu ai.Magnesium gaw myit hpe zim shangun lu ai hte yup pyaw ai akyu hpe jaw ya lu ai.Naw ngawk gaw cancer ana byin wa lu ai kaw nna mung makawp maga ya lu ai.Hpa majaw nga yang naw ngawk hta cancer cell ni hpe tang du hkra ninghkap gasat ya lu ai glucoraphanin rawng ai majaw rai nga ai.Naw ngawk gaw hkum hkrang kata oxygen atsam sharawt ya ai hte  maza mala gung ni hpe mung jasan shaprai kau ya lu ai atsam nga ai.

Ndai naw ngawk gaw shapre hpe shabawm gapran la ai re majaw nhprang dat hte vitamin dat ni grai law wa nna protein hte mawm dat ni mung grai law rawng ai.Naw ngawk sha ai gaw hkam jan lu na hkum chying n gun hpe sharawt ya lu ai sha n-ga, lusha rin shamyit ai hta garum ya lu ai,salum hkamja ai,gawng kung lawan ai lam nbyin hkra garum ya lu ai,hkum numnak shayawm jahkrat ya lu ai,sai gayin shamu shamawt kaja shangun ai,myi n gun kaja ai akyu ni hpe jaw ya lu ai.

Hkum chying ninggun hpe kaja  ai – naw ngawk hta vitamin C rawng ai majaw hkam jan lu na hkum chying n gun hpe sharawt ya lu nna ana kanu ni kap shang ai kaw na atsawm sha makawp maga ya lu ai.Vitamin A rawng ai majaw hkum hkrang hkamja lam hpe kaja dik madi shadaw garum ya lu ai rai nga ai.

Nra hte lasa shan ni hpe hkamja shangun ai – naw ngawk hta cell ni shabyin ya ai,hkum hkrang daw sang ni hkamja hkra madi shadaw ya ai hte lasa shan ni hkamja hkra galaw ya ai protein grai law hkra rawng nga ai.Dai majaw nra hte lasa shan ni hkamja na matu,hkum hkrang dawsang ni n gun rawng hkamja na matu naw ngawk sha ya na kaja nga ai.

Lusha rin shamyit kaja ai – Naw ngawk hta mawm dat grai law rawng ai majaw lusha rin shamyit shakrai ai magam hpe kaja shangun ai.Mawm dat law rawng ai majaw kan chyat,kan shing dang ai lam nbyin hkra garum ya lu ai.Dai majaw naw ngawk hpe hkrai laksan nra sha ai rai yang mung kaga lusha,namlaw namlap ni hta bang shalawm sha rai nna hkam kaja ai akyu hpe hkam la nga ga.

Hpum shayawm ya lu ai – Naw ngawk hta calorie kaji kajaw sha rawng ai majaw naw ngawk sha nna hpum jat wa na hpe ntsang ra ai,hkum hkrang hpe akyu jaw ai vitamin hte nhprang dat ni mung grai law rawng ai.Naw ngawk hta mawm dat rawng ai majaw kaw si lawan ai lam nbyin ai,dai re majaw hpum shayawm mayu ai masha ni shani shagu sha na kaja ai lusha rai nga ai.

Sai n gun yawm ai ana hpe hkyamsa shangun lu ai – masha gaw hkum hkrang hta hpri dat ra kadawn ningra wa ai shaloi sai n gun yawm ana byin wa chye ai. Ndai naw ngawk makrung hta rawng ai hpri dat hte magri dat ni gaw hkum hkrang kata na sai hkyeng di cell ni hpe shabyin ya ai rai nna hkum hkrang kata sai gayin shamu hkawm ai hpe kaja shangun nga ai re. Dai re majaw sai n gun yawm ningra ai lam nbyin na matu mung naw ngawk makrung sha ya na kaja nga ai.

Myi n gun kaja ai – naw ngawk hta vitamin A grai law rawng ai majaw asak aprat kaba wa ai ten byin chye ai myi nmu ai mang hkang hpe tang du ai hku makawp maga ya lu nga ai.Myi htau kap ana nbyin hkra mung makawp maga ya lu ai.Dai majaw myi hkamja na matu mung naw ngawk hpe sha ya na kaja ai.

Tsawra ai shiga madat nu wa hpunau ni naw ngawk gaw hkam kaja lam akyu law law hpe jaw ya lu ai lu sha kaja re, masha shagu hte htuk ai lusha re nga tim, katsing n mai sha na lam tsun da nga ai. Hpa majaw nga yang naw ngawk hta hka hte kashin kau tim n tsai ai bacteria ana kanu ni rawng chye ai. Naw ngawk hpe katsing sha ai rai yang shi hta rawng ai bacteria ni gaw tinang hta hkam kaja nna hkum chying n gun rawng ai ten hpa nbyin ai rai tim hkam jan lu na hkum chying n gun yawm taw ai ten, naw ngawk hta bacteria ni grai law rawng taw ai ten hta sha hkrup ai rai yang ana ahkya byin wa chye ai hpe sadi la na ra ga ai. Grau nna ma hkum rai taw ai kanu num ni, cancer tsi htu taw nna sai hpraw di yawm taw ai masha ni,hkum chying n gun yawm ai masha ni gaw naw ngawk katsing sha ai hpe mai byin ai daram koi gam lu yang kaja ai. Dai re majaw hkum hkrang hpe akyu jaw ai lusha kaja rai nga ai naw ngawk hpe katsing n sha ai sha, atsawm kashin, atsawm shadu jahkut kau nna she sha ai gaw yawng a matu kaja dik rai nga ai ngu garan kachyan ya dat lu ga ai.

By Julia Ja Ing