Hkoi A Hkamja Lam Akyu

Hkoi hte seng nna tsun ga nga yang anhte a buga ginra ni hta gaw hka shi kaw na lu ai hkoi, nawng hka hte hkauna pa kaw na lu ai hkoi hpe madung sha ga ai re. Ya chyawm gaw sut masa galaw ai masha ni hkoi rem da nna dut shabra ya nga ma ai. Mungkan madang hku yu dat ga nga yang hkoi gaw panglai lu sha hta lawm ai lusha kaja langai rai nga ai. Masha nkau mi panglai lusha hte dat nhtuk ai ni nga ai, n kau mi katsu hte dat nhtuk ai, nkau mi chyahkan hte dat n htuk ai ni nga ai zawn hkoi hte dat nhtuk ai masha ni mung nga chye ai. Dai hpe chyawm gaw tinang hte htuk n htuk maram yu nna sadi la mai na ga ai re.

Anhte panglai hte tsan ai shara hta nga ai masha ni gaw panglai hkoi kaba ni hpe n lu sha ga ai raitim anhte a buga ginra hta nga ai hkoi hpe gaw masha shagu sha yu sai ni hkrai rai na hpe kam ai. Hkoi hpe lusha kaja hku sha ga ai zawn shingra tsi mawan hku nna mung akyu jashawn jai lang chye nga ga ai. Ga shadawn jit shingdang, jit sa lam hta nlung rawng re ai masha ni hkoi kawp hpe wan ju nna, htu mani nhtawm lwihkri si ntsin hte gayau nna chya ai zawn rai shingra tsi mawan hku  jai lang chye nga ga ai re.

Dai re majaw hkoi gaw sha mu ai lusha kaja langai rai nga ai zawn shingra tsi mawan mung rai nga ai hte hkum hkrang hpe akyu jaw ai dat law law rawng ai lusha langai re hpe chye lu ai. Hkoi sha nna lu mai na akyu ni hpe yu ga nga yang (1) protein dat lu mai ai – Panglai lusha langai hta lawm nga ai  hkoi gaw calorie grai law hkra n rawng ai sha, protein law rawng ai shan myu mi rai nga ai. Dai re majaw hkum num nak shayawm mayu ai masha ni, lasa shan rawt hkra galaw mayu ai masha ni a matu sha na kaja ai lusha shat mai rai nga ai. Panglai shan ni yawng hta na hkoi gaw protein dat law dik re nga nna tsun da nga ai.

( 2 ) hpri dat law rawng ai – Hkoi gaw hpri dat hte kaga nhprang dat ni mung atsawm jahpring ya lu ai lusha rai nga ai. Hpri dat gaw anhte a hkum hkrang hta oxygen sa ginlen ya ai sai hkyeng di ni shapraw ya lu na matu grai ahkyak nga ai. Dai hpe hkoi sha ya ai rai yang lani mi hpri dat ( 3.5 mg ) lani mi ra kadawn ai a tsa shadang 20% daram hpe lu sai rai nga ai. Dai re majaw hkoi gaw hpri dat ra kadawn ningra ai masha ni, sai n gun yawm ai masha ni a matu sha ya na kaja ai lusha langai re.

(3) vitamin B12 law rawng ai – hkoi gaw vitamin B uhpung hta na rai nga ai vitamin B12 grai law rawng ai lusha mung rai nga ai majaw maju lasa kaja na matu garum ya lu nga ai. Vitamin B12 gaw DNA hte sai hkyeng di cell ni hpe shapraw ya lu na matu jai lang ai rai nga ai majaw hkum hkrang hta n nga n mai ra ahkyak ai dat rai nga ai. N jai lang ra sai vitamin B12 ni hpe gaw sin hta bai mahkawng da ai lam chye lu ai.

Vitamin B12 hpe malu masha ni hta na madung lu la mai nga ai. Vitamin B12 a hkamja lam akyu ni gaw sinda shan cancer ana byin ai kaw na makawp maga ya lu ai, alzheimer ana tsi lajang ai hta garum ya lu ai, hkum hkrang bupa ai lam hpe hkyamsa shangun ai, sai n gun yawm ai hpe garum ya lu nna DNA shapraw ai hta garum ya lu ai. Sai n gun yawm ana tsi shamai ai hta mung garum ya lu ai. Bawnu hte maju lasa hkamja lam a matu garum ya lu ai vitamin dat rai nga ai.

4) Magnesium dat law rawng ai – hkoi hta magnesium dat mung rawng ai re majaw salum n gun kaja ai hte nra dinghkak hkam kaja na matu garum ya lu nga ai.

5) Selenium – hkum hkrang hta selenium dat grai wa ra kadawn ai lam n nga ai raitim ning hkap n’gun hte hkum hkrang kata cell ni hkra machyi lam n byin hkra makawp maga ya na matu selenium gaw n nga n mai rai nga ai. Hkoi hta e hkum hkrang kata ra kadawn shadang hte bung pre ai selenium dat rawng chyalu re majaw celenium dat lu na matu mung sha ya na kaja ai lusha rai nga ai.

6) Omega-3 – Salum a matu grai nan ra ahkyak dik ai Omega-3 gaw panglai lusha shagu hta rawng ai zawn hkoi hta mung grai law hkra rawng ai re majaw hkoi gaw salum hkam kaja hkra garum ya lu na kaja dik lusha langai rai nga ai.

Hkoi a hkamja lam akyu hte seng nna matut hka ja yu ai shaloi hkoi gaw sau dat yawm nna cholesterol mung kaji kajaw sha rawng ai re majaw hkamja lam a matu kaja ai lusha rai nga ai hpe chye lu ai.  Bai nna cancer cell ni chyambra jat ai hpe ninghkap shingdang kau ya lu ai hta mung lawm nga ai majaw hkoi gaw cancer ana nsawng jat na matu hte cancer ana nbyin hkra makawp maga ya lu ai lusha kaja mung rai nga ai.

Bai nna hkoi shat mai sha ai gaw pu lam hpe mung jasan jaseng kau ya lu ai hte mi sha tsun sai hte maren jit shingdang, jit sa lam hta nlung rawng machyi ana lu ai ni mung hkoi kawp hpe lwi hkri si hte garang chya ai shing nrai hkoi kawp masum mali dang ju la nna dai hpe htu mani nhtawm loi hkri ntsin hte gayau nna chya ya rai tsi shamai la mai ai shingra tsi mawan kaja mung rai nga ai lam machye machyang ni hpe garan kachyan ya dat lu ga ai.

By Julia Ja Ing