Lahput Hputdi, Baw Gum Hkungga Jaw Ai Lam

San: Anhte catholic nawku hpung masha ni nawku jawng kata de shang wa yang lagaw maga mi sha hpa rai hpawt di nna baw gum ai kun? Ngai na myit hta myit la lu ai chyoi pra hkum madu yesu a hkum mung rawng ai hpa majaw maga mi sha di ai anhte mi daw bawda nga yang chyoi pra hkum rawng jang gaw lagaw hkawng ga di nna baw gum ai. Ndai lam ni hpe ngai zawn rai myit um ang taw ai nawku hpung masha ni mung lam taw na re chyeju hte sang lang hkra chyeju hte htai ya na hpe garum hpyi dat lu n. ngai law. Manmaw saradaw ginwang namlim pa jau aseng mung hkawng san luka nawku jawng wang na hpyen yen dabang hta shanu nga ai Magdalena lasang hkawn ra a ga san hpe htai ya na nngai.

Htai: Lagaw maga mi hte lahput hput di ai ngu ai ga si gaw Latin ga “genuflectere” kaw na yu hkrat wa ai rai nga ai. “Genu” a lachyum gaw (knee) lahput ngu lachyum nga ai. “Flectere” ngu ai gaw (to bend) magaw ai ngu ai lachyum rai nga ai. Dai majaw English ga hte “Genuflection” ngu tsun ai. “Flectere” ngu ai latin ga si gaw (reflect) bai sumru ai, (to throw back light or sound) wan bai jahtoi ai, shing n rai, nsen bai jaw ai, ngu ai lachyum rawng ai.

Lagaw maga mi hte lahput hput di ai htung lai gaw tsa ban 7 daram kaw nna Kahtawlik Nawku Hpung htung lai hta jai lang hpang nga sai lam labau hta rawng nga ai. Misa Hkungga nawng jau aten, “Mungkan mara la kau ya ai Karai a Shagu kasha e...” ngu ai akyu hpyi ga tsun ngut ai hpang Jau gaw Madu Yesu a hkum hte sai hpe sharawt let “Yu Mu, Karai Kasang a Sagu kasha, Mungkan mara la kau ya ai Karai a sagu kasha... tsun ai shaloi lahput hput di ai re lam chye lu ai.

Chyum laika hta mung lahput hput di ai lam ni hpe mu lu ga ai. Chyum laika sawk sagawn ai ni tsun da ai hte maren nga yang “tang shawn ai ngu ai kumla mung rawng ai ngu tsun da ma ai. “N ning hkap ai, hkap la ai, ngu ai kumla mung rai nga ai.

Ndai htung lai labau hpe yu dat yang, Madu Yesu Mungkan ga de n du sa shi ai BC 328 daram aten na Alexander the Great ngu ai hkawhkam gaw grai jau sai kaw nna Peria mungdan hta jai lang taw nga sai Proskynesis ni a htung lai hpe hkawhkam hkawseng kata na tara langai ngu masat jai lang hpang wa ai re lam chye lu ai. Proskynesis ngu ai gaw Greek myu sha ni hta lawm ai rai nga ai.

Medieval Europe prat hta gaw pai maga na lahput hpe ga de madi hkra hkra lahput hput di nna hkra maga lahput hpe sharawt da ai hkrang masa hpe jai lang wa ai labau hpe bai mu lu ai. Ndai hkrang masa gaw la wa gaw num wa hpe hkungran na matu hpyi shawn ai shaloi galaw ai hkrang kumla masat re lam chye lu ai.

Dai majaw lahput hpu di ai hkrang gaw hkung ga lara di ai, daw jau ai kumla mung rai nga ai. Nta masha ni kaw mung ndai hkrang kumla hpe jai lang ai ngu labau hta ka da ma ai. Asak kaba sai kanu kawa ni gaw dung lahkum kaw dung nga nna, asak kaji kashu kasha ni gaw lahput hput di nna hkung ga lara di ai hpe hkam la ma ai rai nga ai.

Labau hpe sagawn yu yang ndai lahput hput di ai hte seng nna gaw Ga Shaka Dingsa prat ni kaw nna nan myu sha ni law law, shara law law hta grai dam lada ai hku jai lang hpang lai wa sai hpe mu lu ai. Yawng gaw kaja ai yaw shada lam chyu sha rai nga ai. Kaja ai ngu ai hta hkung ga ging ai ni hpe hkung ga ai, manu shadan ai, daw jau ai lam ni hkrai rai nga ai.

Baw gum ai hte seng nna mung dai hte maren sha rai nga ai rai tim, lahput hput di ai lam hpe gaw madang tsaw grau ai ni, hpung dagu nga grau ai ni hpe hkung ga jaw sit shang ai kumla rai nga ai hpe mu lu ai.

Kahtawlik nawku hpung gaw ndai kaja ai, htuk ai, manu dan ai htung lai ni hpe hkap la jai lang wa ai rai nga ai.

Chyoi Pra hkum nga ai shara hte Chyoi pra hkum n nga ai shara hpe lahput hput di ai hte baw gum ai hpe garan masat da ai mung kumla hku nna grau dan dawng shangun ai hkrang madun ai lam rai nga ai. Galaw nan galaw ra ai, n galaw yang mara lu ai, dingye lu ai ngu ai gaw n rai nga ai. Karai Kasang gaw shara shagu, aten shagu nga nga ai gaw teng ai raitim, hkrang kumla hku nna Chyoi pra hkum hta Karai Kasang teng sha nga nga ai hpe, bai chyoi pra san seng ai hpe manu shadan ai lam ni hpe lachyum grau shalen, shadan shadawng na matu masat tawn da ai rai nga ai.

Nawku Hpung kawn labau mahkrum madup hte sawn sumru dinglik nna htap hkuk, jaw ang, dan dawng ai hku shadan shalen ai lachyum kumla hkrang ni hpe masat da nna dai hkrang kumla ni hpe hkan galaw shatup ai a marang e tinang hkum nan mung chyeju lu, hpu nau ni hpe mung sakse hkam shadan shadawng sa wa lu na matu yaw shada nna masat da ai rai nga ai. Ahkyak madung gaw anhte a hkam la myit la ai hta madung rai wa na re ngu myit la ai. Hkrang kumla gaw anhte a makam masham hpe shadan shadawng ai re ai hpe mung gaw anhte ni n mai malap da ga ai.

By Fr. Patrick Gawmaw Hkawng Yae