Jau Mama Prat Hte, Kun Dinghku Prat Gara Grau Kaja Ai Kun?

San: Ngai mung RC hpung masha langai re hta Jau/Ma Ma / Tara hkaw sara law law hkaw tsun mungga ni hta Chyoi pra Jau / Ma Ma nga ai mungga ni madat ga sai re. Raiyang, Magam Dap langai kaw sa apnawng ai RCM Sara kaba langai a mungga hta "Jau / Ma Ma tai ai gaw chyoi pra ai n re, dinghku de ai lam gaw chyoi pra dik ai lam re" nga nna hkaw tsun ai hpe na lu majaw sanglang dan na hpe ra sharong let ga san san dat n ngai. Manmaw saradaw gin wang namlimpa jau aseng maihkawng mare San petaru lawk 5 kaw shanu nga ai Jacinta lahtaw Ja Awng a ga san hpe htai ya na nngai.

Htai: Ga Shaka Dingsa prat hta Karai Kasang gaw Adam yan Eve, bai Abraham hte shi a aru arat ni hpe kashu kasha mayat maya na matu hkang da ai. Ga shaka ningnan prat hta mung dai lam hpe matut hkang da nga ai. Raitim, Ga Shaka ningnan prat hta gaw dinghku nde ai sha Karai Kasang hte mungkan masha ni hpe daw jau na matu mung hkang da nga ai. Karai Kasang hpan da magam galaw ai shaloi Shi hpan da mada yawng gaw “kaja ai” ngu tsun da ai. Shi hkang da ai lam yawng mung “kaja ai” rai nga ai.

Abraham hte shi a madu jan Sara lahkawng yan gaw mau dung dung ai hte asak mung kaba masai. Raitim Karai Kasang a chyeju shan a ntsa anga nga ai majaw kasha Isac hpe su la lu ma ai. Mau dung dung ai prat kaw nna mayat maya ai chyeju hpe hkam la lu ma ai. Lamu na shagan ni zawn, panglai hka kau na zaibru ni zawn law htam ai kashu kasha aru arat hpe su wa ma ai. Ga Shaka Ningnan prat hta hkawn jat, brang jat hku nga ai a marang e mayat maya na lam tsun da nga ai. Kanu Nu Maria, Shi hpe hkungran la ai San Yawsep, bai Yawhan Baptista hte Yesu Madu shi hkum nan hte kaga kasa ni hkawn jat, brang jat hku nga lai wa ma ai lam chyum laika hta dan dawng nga ai. Ndai ni gaw hkyehkrang la labau hta ahkyak dik htum ai ni rai nga ai. Dai gaw wenyi lam hte seng ai mayat maya ai lam nan rai nga ai.

“Masha nkau mi gaw kanu a hkritung nna la jasi tai mat ma ai, nkau mi gaw masha a lata hte la jasi tai mat ma ai; bai nkau mi gaw sumsing mungdan a akyu hpe tau nna dinghku n de ma ai” ngu Yesu shanhte hpe sharin shaga mu ai (Mt 19:12).

“Nye a majaw nta ni, kahpu kanau ni, kajan ni, kanu kawa, kashu kasha ni hte yi hkauna ni hpe kau da ai wa kadai rai ti, mung, htam latsa n ga akyu lu la nna htani htana asak a Sali wunli hkam la na ru ai (Mt 19:29).

San Pawlu gaw shi zawn dinghku n de ai sha nga na matu tsun shadum da ai. Dai lam hpe hkan shadik na matu gaw n loi la nga ai. Rai ti mung, Karai Kasang a Chyeju atsam hte rai yang gaw hkan shadik lu ai ngu San Pawlu tsun mayu ai rai nga ai.

“Ya garai n hkungran ai ni hte, gaida jan ni hpe ngai tsun nngai gaw, ngai zawn matut nna nga mat wa yang nanhte a matu grau nna mai kaja na re. Rai ti mung nanhte a myit hpe n sharang lu myit yang gaw hkungran mu ga, hpa majaw nga yang, katu kahtet nga na hta hkungran ai gaw grau kaja nga ai,” (1Kor 7:8).

Timothy hte Titus hpe mung hpung magam gun Saradaw gaw gara hku nga ra ai lam San Pawlu sang lang da nga ai. Nawku Hpung ningnan gaw de hpang ai aten hta hpung magam gun ni gaw dinghku de ai ni nga ai zawn, dinghku n de ai mung nga ma ai lam dan dawng nga ai. Dinghku shang sai ni Jau, Deacon prat hku magam gun na rai yang tinang a ningrum ningtau hte nta masha ni hpe kau da ra ma ai.

“Hpung a ningbaw ningla langai mi gaw, mara n kap ai wa, madu jan langai sha lu ai wa, sadi shaka re ai wa, tinang hkum hpe hkang lu ai wa, masa hte hkrak rai nna asak hkung ai wa, shi a nta hta htasam manam ni hpe hkap hkalum daw jau na sharawng ai wa, sharin shaga chye ai wa, rai ra ai” (1 Tim 3:2).

“Salang wa gaw mara n rawng ai wa, num langai sha lu ai wa, rai ra ai. Shi a kasha ni gaw Madu Yesu hpe kam sham ai ni rai ra ai. Zai ai arawn alai hte ga n madat ai lam hta mying pru ai kashu kasha lu ai wa n rai na” (Titus 1:6).

“Asak kru shi ning sha n jan yang gaw kadai gaida jan hpe mung gaida jan ni a jahpan hta n bang u ga, shi gaw kalang sha hkungran dinghku de ai jan rai ra ai,” (1 Tim 5:9).

“Dai hpang Petu gaw, Yu u! nang kaw hkan nang na matu anhte a dum nta ni hpe tawn kau da saga ai, ngu nna tsun wu ai. Yesu gaw, Rai sa, ngai nanhte hpe tsun madu ga, Karai Kasang a Mungdan majaw tinang nta, madu jan, kahpu kanau ni, kanu kawa ni, shing n rai kashu kasha ni hpe kau da ai wa kadai mung ndai prat hta htam law law akyu hkam sha lu na hta n ga, htawm hpang e mung nhtum nwai asak lu la na ra ai, ngu nna shanhte hpe tsun mu ai,” (Lk 18:28-30).

“Shaloi Petru htan nna, Yu u, anhte gaw, arai yawng mayawng hpe kau da nna, nang kaw hkan saga ai, dai rai nna anhte hpa lu la na rai nga ga ta, ngu wu ai. Yesu gaw, ngai nanhte hpe teng teng tsun made ga, Mungkan ga ningnan bai shangai ai ban prat e, dai Masha Kasha gaw shi a hpung shingkang a tingnyang hta dung nga ai shaloi nanhte nye a sape ni shi lahkawng mung, tingnyang shi lahkawng hta dung lawm nna, Israela amyu shi lahkawng hpe up nga lu na marin dai. Nye a majaw nta ni, kahpu kanau ni, kajan ni, kanu kawa, kashu kasha ni hte yi hkauna ni hpe kau da ai wa kadai rai ti mung, htam latsa n ga akyu lu la nna htani htana asak a Sali wunli hkam la na ru ai. Rai ti mung ya shawng nga ai ni law law wa hpang hkrat na mara ai; ya hpang hkrat nga ai ni law law wa shawng na mara ai” ngu Yesu tsun da ai (Mt 19:27-30).

“Madu wa ni e, Hkristu gaw dai hpung hpe tsaw ra nna de a matu asak nawng ya kau wu ai zawn, nanhte a madu jan ni hpe tsaw ra nga mu. Madu shi a asak hpe nawng kau ai lam gaw, dai hpung hpe hka hte jasan jaseng kashin kau nhtawm, shi a mungga hte Karai Kasang kaw nawng jau ai hte dai hpung gaw shi hkum nan a matu ap nawng kau ai shaloi e shi a nga manga hta agang chyalang hte kapum kapam re ai hpa mung n lawm ai sha, chyoi pra ai mara n rawng nna hpung shingkang rawng ai hte tsawm htap na matu rai nga ai. Dai rai nna madu wa ni gaw, tinang a hkum hpe tsaw ra nga ai zawn tinang a madu jan ni hpe tsaw ra nga na mai nga ai. Tinang a madu jan hpe tsaw ra ai wa gaw, tinang a hkum hpe mung tsaw ra nga ai. Hpa majaw nga yang, kadai mung tinang hkum hpe n dawng n yawt ai gaw n nga ga ai, shing rai na malai, Hkristu gaw dai hpung hpe bau maka wu ai. Hpa majaw nga yang, shi a hkum hkrang a daw shan ni rai nga ga ai. Dai chyum laika hta tsun ai hte maren, ndai lam a majaw lasha gaw shi a kanu kawa hpe kau da nhtawm shi a madu jan hte kanawn manoi nga na rai nna shan lahkawng gaw hkum shan langai sha tai lu na mara ai. Ndai lam gaw Chyum laika hta shadan dan ai sung htum ai teng man lam langai mi rai nna Hkristu hte hpung hpe lakap nna tsun ai ga re ngu nna ngai chye na we ai. Rai ti mung dai gaw nanhte hte mung seng nga ai. Madu wa shagu gaw shi a madu jan hpe tsaw ra lu na rai nna Madu jan shagu mung tinangmadu wa hpe tsaw ra lu na rai nga ai., (Ehpesu 5:25-33).

“Shaloi, hpang jahtum na ari zinli ni ht hpring chyat re ai gawm lang ai lamu kasa sanit hta na langai mi ngai kaw sa du nna, Sa rit, dai Sagu Kasha a madu jan ngu ai num ningnan ngai nang hpe madun dan de ga, nga nna ngai hpe tsun ai,” (Shingran 21:9).

“Yesu gaw, Hkungran ai la nnan wa a manaw manang ni gaw la nnan wa hte rau nga nga ai ten hta lusha gam lu na rai ma ni? Kaja wa n rai law! La nnan wa shanhte hte rau ngaw nga nga ai laman e, shanhte lusha gam na ma ai n rai. Rai ti mung, la nnan wa hpe shanhte kaw na jahka la kau ya ai nhtoi du na ra ai; dai nhtoi hta e shanhte lu sha gam na mara ai,” (Mk 2:19-20).

“Shaloi Yawhan Baptista a sape ni Yesu kaw sa du nna, Anhte hte Hparishe ni, ya sha ya sha lusha gam gam rai ga ai mi, na a sape ni hpa majaw lusha gam nga ma hka, ngu mu ai. Yesu gaw shanhte hpe La nnan wa a hkungran gawk hte seng ai manaw manang ni gaw, la nnan wa hte rau naw nga nga yang, shanhte yawn hkyen hkrum na ma hka? N rai law! Rai ti mung, la nnan wa hpe shanhte kaw na jahka la kau ya ai nhtoi du na ra ai; dai shaloi shanhte lusha gam na mara ai,” (Mt 9:14-15).

“Kaja wa nga yang, masha yawng mayawng hte hpe ngai zawn rai shangun mayu nngai; rai ti mung langai hte langai gaw Karai Kasang kaw na tinang a laklai ai chyeju kumhpa lu shajang ma ai; marai langai mi amyu mi, kaga wa amyu mi lu la shajang ma ai. Ya garai n hkungran ai ni hte, gaida jan ni hpe ngai tsun nngai gaw, ngai zawn matut nna nga mat wa yang nanhte a matu grau nna mai kaja na re. Rai ti mung nahte a myit hpe n sharang lu myit yang gaw hkungran mu ga, hpa majaw nga yang, katu kahtep nga na hta hkungran ai gaw grau kaja nga ai,” (1Kor 7:7-8).

“Ngai gaw nanhte hta myit ru myit tsang ai lam n nga na hpe ra sharawng nga nngai. Num n la ai wa gaw dai Madu a amu hta myit lawm myit tsang nga ai wa rai nna, Madu a myit ra ai lam galaw mayu nga ai. Rai ti mung num la ai wa chyawm gaw, madu jan ra ai lam byin shangun mayu ai majaw mungkan hte seng ai hpe myit tsang nga ai. Dai re majaw shi gaw myit lahkawng gabra nga lu ai. Num n wa ai numsha shing nrai, hkawn jet re ai wa gaw Karai Kasang hpe shi a hkum hkrang hte wenyi chyoi pra ngu u ga, sak nawng mayu ai rai nna, madu a amu lam hpe grai myit lawm myit tsang nga ai; rai timung num wa sai num gaw, tinang a madu wa a myit ra sharawng ai lam byin shangun mayu ai majaw, mungkan hte seng ai lam hpe myit tsang mat nga ai. Ndai lam ngai tsun nga ai gaw, ngai nanhte hpe garum mayu ai majaw tsun ai re. Nanhte hpe tara hte jum manat da na matu n rai. Nanhte hpe teng man htap htuk nna lam jaw ai hku hkan sa galaw shangun mayu ai hta n ga, madu a magam hta ngam da ai lam n nga hkra awn dawm ap nawng daw jau shangun mayu ai majaw she ngai ndai lam tsun nga nngai,” (1Kor 7:32-35).

Spain mungdan hta shawng ningnan galaw ai The Council of Elvira (305) hta Saradaw, Jau, Deacon ni hte seng ai lam ni hpe hpawng ai hta dinghku nde ai sha Sasana magam gun na matu tara shang bawng ban hpang wa ma ai lam chye lu ai.

Eastern Rite hkan ai Jau ni hpe dinghku de mai, rai ti mung, Saradaw aya hkam la ai wa gaw dinghku n mai de ai, ngu The council of Trullo (691) hta bang ban da ma ai.

The Second Lateran Council (1139) hta gaw Latin Rite hkan ai Jau aya hkam la da ai ni dinghku de ai gaw tara n shang ai ngu bai shagrin lai wa ma ai.

Hkristan Laika sara ni rai nga ai-Origin, Pseudo-Jerome, San Ephrem, San Damusus, San Gregory the Great hte Caesarea kaw na Eusebius ni gaw dinghku n de ai sha brang jat prat hte Sasana magam gun hpai na lam hte seng nna grai tsun lai wa ma ai. San Damian tsun ai hte maren nga yang, dinghku n de ai sha hkawn jat brang jat ngu nga ai Saradaw gaw Shi a Saradaw ginwang kata na nawku hpung hte hkungran ta matut da ai re majaw Saradaw tang ai shaloi Nawku Hpung kawn dai Saradaw hpe Lachyawp shachyawp ya ai. Nawku hpung hte hkungran ai masat dingsat lachyawp rai nga ai.

Dinghku n de ai sha brang jat hku nga ai gaw Wenyi lam hta kawa tai na matu rai nga ai ngu Vatican II Council: “Decree on the Ministry and Life of Priests” hta tsun da nga ai. Dai hte seng nna San Yawhan Pawlu II mung tsun da ai. Ndai lam hte seng nna Wa Sarabyin Pius XI (Menti Nostrae), San Ambrose, Avila kaw na San Yawhan, San Alphonsus Liguori, hte San Yawhan Bosco ni tau na tsun lai wa sai hpe Vatican II zuphpawng hta shagrin da ai rai nga ai.

Dinghku n de ai sha Sasana magam gun ai ni gaw mungkan ga hta kashu kasha mayat maya lam n nga ai raitim, shinggyim masha ni a wenyi lam hta kawa ni rai nga ai. Sumsing lam hta htani htana kawa ni rai nga ai ngu tsun da ma ai. Ndai gaw Nawku Hpung kata hta Karai Kasang lajang da ai wenyi hte seng ai kun dinghku lam rai nga ai.

Dai Majaw ga san san ai nau na wa hte shiga madat nu wa ni e, Jau Ma Ma prat hku nga nna sasana magam gun ai mung, dinghku de ai lam mung Karai Kasang ra sharawng ai lam chyu sha rai nga ai majaw lahkawng yang gaw chyoi pra ai rai nga ai. Dai tinang shaga la hkrum ai prat hta tinang gara hku sak hkrung nga sa ai ngu ai gaw ahkyak dik madung rai na re. Gara masa lam hpe hkan shatup ai rai tim, dai tinang shaga la hkrum ai prat hta chyoi pra dik ai hku sak hkrung nga sa lu na matu Karai Kasang kaw akyu hpyi let sak hkrung nga ga ngu n-gun jaw let ga san hpe naw jahkring na nngai.