Ning Tawn ai masha langai Byin na matu

Ning tawn ai masha langai byin namatu  galaw la nmai ai nga nna  masha law malaw  hkam la  chye  nga ga ai,bai nna baw nu   madang tsaw nna machye machyang lu hkra galaw la na ahkaw ahkang hpe  shing dang  hkrum ai  masa  lam ni nga ai rai tim masha law malaw gaw machye machyang tsaw  ning tawng ai masha  langai byin na matu galaw la  mai ai lam ni law  law  nga ai .

1. Tingnang rasharawng madum  shingni langai  ngai hpe dum shapyaw ai                                                                  

Shing ni nsen gaw bawnu hpe jahprang ya lu ai, chyam dinglik nna myithkanu ai hte myit shawngshi shawng shap ai lam nihpe ngun bai gram shaman ya lu ai ,shing ni nsen hpe madat ai, dum shapyaw ai gaw matsingatsawm hpe madang shatsaw ya lu ai , hte myit maju jung ai lam ni lu la shangung ai.madum shingni hpe dum shapyaw lu na matu aten lawlaw nahkrahkaja ra ai zawn ning tawn ai masha langai byin na matu ngun atsaawmdat ra ai majaw hkam sharang ai myit hpe lula shangun ai.myit sawn hpaji ninghkring kaba Comhpyu Shat gaw madum shing ni gaw masha a shing ra tara hku n nannga nmai ra ai htemyit maju jung ai hpe hkam sha shanhung luainga nna madi madun ya ai .tinang myit lawm ai Guiter Organ Drum shapyaw hpa ni hpe dumshapyaw lunamatu aten na nawa hkaja shaman shakyang ai hte sha mung nlaw nga ai madum shing ni ninghkring kaba ni a dum sha pyaw ai, shakut shaja ai a tsammarai ni madum shing ni hte seng nna ka lajang tawn ai laika ni hpe mung hti hkajala ra nga ga ai, prasice makes perfect,nga ga matsun hte maren lang htelang shaman shakyang ai majaw tinang hkum tinang shamyet shanat lu wa nnaning tawn ai masha langai byin shangung lu ai.

  (3)  Maigan ga hpan langai ngai hpe  sharin hkaja ai ;

Maigan gahpan langai ngai hpe shari hka ja ai gaw nloi nga ai  gahpan langai hpe chye tawn da ai mung akyu law law lu la ai hte ning tawn ai masha langai byin tai shangung ai, dai zawn ga hpan  nnan sharin hkaja la lu ai majaaw  machyang   hte  bawnu hkam ja bawng ring lam hpe madang tsaw wa shangung  chyamding lik  matsing  sumhting da ai hta maigan ga hpan law law chye chyang ai ni gawdawdan masin jahkrat ai hte manghkang ni hpe  hparan ai lam ni  hta grau ning tawn ai lam hpe hpa ji ning hkring ni kaw na  madi madun da ya ai.

(4) shatmai malu masha hpang hkum hkra shadu ai ,

Masha law malaw gaw  shat lu sha shadu ai hpe e aten shama lam nga nna hkam la chye ga ai. shatmai shaduai  ni a myit sawn shapraw ai baw nu gyin sha lat ai  atsawm ni grai rawt jat wa lu ai hte shadawn shadang hpe maram lu ai lawan ladan myit daw dan luai . bung li hkum hkra  hpe  lalang ta galaw lu ai ,ndai zawn shadu  kajawng ai kaw na lu la ai  kung kyang lam  atsam marai ni lawan ladan let a tsam ningja shawlu ai , bungli hpan hkrum hkra lu galaw nna kung kyang ai atsam marai akyu hpe hkam la lu na ga ai.

(5) Ndu yu ai sha ra ginra de buhkwm ai.

Bu hkawm ai lam  ndai mung lagawng shabrang ai sha  nrai  nga ai  hkrum hkrang myit masin   hte seng ai lam ni hpe sha man shakyang ya ai  du hkawm ai sha ra na gin ra madu , masha ni a htung hkring lan len ni hpe hkaja lalu ai shawng de nmyit yu nmang yu ai lam ni hpe myit sawn sumru nna masha hpe myit su myit kup wa luai hte machye machyangni  tinang hpe mahkrum matup n nan ni law law lu lashangung nga ai,hkum hkrang shamu shamawt lam myit pu ba tsampu ai ni hpe shayawm kau lu ai,bungli ginlam hta mung myit maju jung ai hte masan sa tang du ai hku galaw lu ai  atsam ni bai nna masha hpe mung kung hpan.

    (6)   Ginsup shamu shamawt lam ni hpe  aten man man shawng lawm u

Ginsup shamu shamawt lam hpe a ten man man shang lanwng gin sup ai  rai yang bawnu hkamja lam hpe ngun  jaw ya ai, hkum hkrang shamushamawt shaman sha kyanag ai a majaw  hkum hkrang a muscle ngun shan ja wa nna atsam marai  rawt jat wa ai hte madu hkum madu mung myit dik lam madang tsaw ai akyu ni hkam la lu nga ai .gin sup kungkyang masha ni gaw shanhte a laklai ai machye  machyang a majaw  mying gum hkawng ai gaw din ,buse ball, tenis ginsup hpan ni hpe ding yang shaman shakyang ya ai rai yang bawnu hpe bungli galaw ai, atsam hpe  madang  shatsaw ya ai  majaw  ning tawn ai masha langai byin  wa na  hpe madi shadaw ya ai .

  (7) Banu atsam marai rawt jat na matu shaman shakyang ya u

Hkum hkrang ngun ja hkam ja na matu hkum gawng shaman shakyang ya ai zawn bawnu marai rawng na matu shaman shakyang lam ni galaw ra ga ai.bawnu a myit mang sumru masam  maram jat wana matu ginsup hpan hkum hkra hpe ginsup ya ai ,mache machyang laika hti sumru ai,IT (Information Technology) prat madang tsaw kalu kaba wa ai majaw laika htisumru ai ginup ailam ni n nga wa sai alawan ladan Cell Phone iPad,Laptop Computer jakrung arai ni hta sha bungli shut aten jaw ai hpe sha yawm kaulu hkra  (challenge) myu my htex bawnu hpe dai wahkra shaman ya ai rai yang bawnu hte majulasa  matut mahkai lam n nan ni byinlu na hpe madi shadaw ya ai,mang hkang  masalam hkrum wa ai shaloi gyin shalat shapraw maram n na mahtai  kaja ni pru wa hkra yujat a myu myu hku nna maram masam nnan hparang jaseng wa lu nga ai. laika ka sara kaba Thomas Henry Huxley kaw na ning tawn ai masha langai byin na matu galaw gin ai masa lam ni hpe rasharawng ai mi rai nra ai mi rai tim tatut galaw sa wa  ga matsun hte maren hkan sa sha tut lu u ga yaw sha da let 2017 na Tuta sawn sung Magazin kaw na gam gara dat ai.   

By; Sr Mary JaAn